|
| Intervju: Vladimir Popov,... |
Autor: Vladimir Kuzmanov |
... kolorista
Vladimir Popov je vizuelni umetnik iz Srbije, u svetu stripa poznatiji kao kolorista koji je u poslednjih dvanaest + godina iskolorisao oko 8500 strana raznih formata od kojih je velika većina objavljena za izdavače kao što su Dark Horse, Image, Boom Studios, Dynamite, Vault Comics, Z2 Comics, Heavy Metal, Scout, Top Cow, IDW Publishing, Wired Magazine, Glénat, Le Feltrinelli i druge, radeći na naslovima poput Hellraiser, Robocop, Highlander, Maze Runner, Port of Earth, Fearscape, Where Monsters Lie, Deadbox, Starship Down, Machine Gun Kelly's Hotel Diablo, Ice Nine Kills i mnogim drugim. Pričamo sa njim o njegovoj karijeri i profesiji koloriste u stripu.
Znamo se, koliko, dvadeset i pet godina?
Mislim da je za nijansu više, oko dvadeset i sedam godina.
Ali crtao si i pre nego što smo se upoznali.
Jesam, nacrtao sam svoj prvi strip te davne 1991. :)
Kad si otkrio strip? Sećaš se možda prvog naslova, ili barem prvog koji je ostavio utisak?
Strip sam otkrio neposredno par godina nakon rođenja. Sećanje mi doseže do neke treće godine (bukvalno imam par slika u glavi), kada su mi roditelji puštali crtane filmove "Asteriks u Britaniji" i "Spajdermen". Nakon toga, počinju da mi kupuju Mikijev Zabavnik, uz pomoć koga učim da čitam, između četvrte i pete godine. Narednih par godina, Mikijev Zabavnik mi postaje glavno i jedino štivo za čitanje, sve dok nisam otkrio famoznog Alana Forda, epizodu broj 71, "Susret s Vampirom", koju mi je ujak poklonio za osmi rođendan. Nakon čitanja, bivam totalno fasciniran i pričom i crtežom i žanrom, te se upuštam u novu dečačku avanturu - lov na ostale epizode Alan Forda, kojih je do tada bilo izdato oko 200, ako se dobro sećam. Dečački stripolovi me u narednih desetak godina odvode do likova poput Srebrnog Letača, Konana, Tora, Fantoma, Mandraka, Fleša Gordona, Dilana Doga, Nika Rajdera, Martija Misterije, Natana Nevera, Tintina, Asteriksa, Taličnog Toma, Spiroua, Gaše, Krcka, Iznoguda i još nekoliko drugih.
Čekaj, a Mebijus?
U jednom trenutku, u dvanaestoj godini dok sam bio pod uticajem nekih od tih stripova, dolazim u priliku da prelistam specijalni broj Heavy Metala posvećen nikom drugom do Mebijusu. Tu kao klinac budem totalno u fazonu: "Ma šta je bre ovo, kakve su ovo crtice i crtež, ovo je totalno bezveze u poređenju sa Bušeminim Surferom." Tako, u tom buntu, blago razočarano prelistam taj ceo broj i ostavim ga sa strane jer mi se nije dopao u tom trenutku, a zapravo nisam bio spreman da koncipiram Mebijusa u toj dobi. Narednih par godina nastavljam da čitam sve što mi dopadne pod ruku.
U nekom trenutku, 1998. godine, u novinama vidim oglas za školu stripa koju je držao Branko Đukić, kasnije urednik Stripolisa. Nešto kasnije, priključujem se zrenjaninskom strip klubu koji je vodio Mišo Živanov, koji se danas bavi dizajnom. Tamo otkrivam još gomilu drugih naslova, stilova i tema vezanih za stripove.
Zatim, leta 2000. godine, odlazim u posetu kod tetke koja je tada živela u Italiji, i u jednoj maloj knjižari u Veneciji otkrivam "Inkala". Otvaram album, vidim drugu tablu i u tom momentu moj život više nije isti. Koliko sa dvanaest godina nisam bio spreman za Mebijusa, toliko sam sa sedamnaest itekako bio. Totalni Mindblow. Tu otvaram nove prostore za razvoj mojih ideja i crtačkog skila generalno. Iako me je dosta stripova inspirisalo tokom života, "Inkal" je definitivno bio jedna od većih stripovskih prekretnica po pitanju crtačkih uzora i generalno ideja do sada.
Jesi li po profesiji blizak stripu? Tvoj diplomski je iz oblasti kompjuterske grafike.
Studirao sam tehničke, odnosno prirodne nauke, preciznije IT, i u tom segmentu sam diplomirao u oblasti kompjuterske grafike. Informatika sama po sebi nije oblast bliska umetnosti, ali sam ja uspeo da je približim svojim ličnim afinitetima i time učinio studiranje za nijansu prijatnijim iskustvom. Ono što su mi prirodne nauke pomogle da razvijem je kritičko i logičko razmišljanje, što mi je olakšalo rešavanje raznoraznih poslovnih, umetničkih i ličnih izazova.
Kako je tekao put od tih nekih prvih radova do profesionalnog bavljenja stripom?
Čudnjikavo i interesantno. Kao što sam ispričao malo ranije, moje tinejdžerske godine uglavnom su bile ispunjene čitanjem stripova a malo kasnije i knjiga, uglavnom naučne fantastike. Crtao sam, ali sam za nijansu više čitao i učio o stripu. Jedan od super kul momenata u tom periodu bio je te famozne ‘99. kada sam objavio svoj prvi strip u zrenjaninskom strip časopisu Placebo. Bilo je tu još nekih dodatnih podstreka za moj umetnički razvoj, ali ovaj je bio jedan od značajnih u tom trenutku.
Dvadesete su bile manje-više iste, uz dodatak studiranja i raznih poslova i gejminga. Video igre su doživele procvat ranih dvehiljaditih i svaki dodatan slobodan momenat sam tih nekoliko godina gledao da posvetim nekoj novoj igri, svetu, virtuelnom iskustvu, jer me je to fasciniralo i privlačilo baš u tom trenutku. Tako da u periodu od 2000. do 2009. gotovo da nisam nijedan strip nacrtao. Mahom sam radio ilustracije i kojekave skice. Međutim, iako su mi iskustva drugih medija konstantno odvlačila pažnju i vreme, želja za bavljenjem stripom prosto ni u jednom momentu nije nestala.
Decembra 2009. upoznajem se sa jednim američkim scenaristom, pokazujem mu radove putem mejla i ubrzo zatim ostvarujemo saradnju, gde me on angažuje da crtam kratku priču od dvanaest strana. Završavam projekat krajem januara 2010. i on biva objavljen u njegovom small press časopisu u februaru.
I tu dolazim do još jednog ekstremno bitnog momenta u životu kada shvatam da je sve ono što sam ikada želeo zapravo i moguće. Nemam predstavu ni kako, ni zašto, samo znam da je moguće i da ne želim više da moram da radim bilo kakav posao samo da bih preživeo i platio račune (jer sam imao već tih iskustava do tada), već da se bavim onim što sam oduvek i želeo.
Tokom jeseni 2010. pravim portfolio, prvi promotivni web sajt, putem interneta i Fejsbuka istražujem izdavače i kontakte, apliciram za poslove i krećem u preduzetničko putešestvije. Nekoliko nedelja kasnije dobijam svoj prvi posao za mikro izdavačku kuću iz Ohaja, Broken Icon Comics i od tog trenutka počinje moj umetnički razvoj u Americi.
Posao koloriste se puno promenio u Americi prelaskom na digitalni kolor. Ranije je inker/tušer bio osoba od koje zavisi konačni izgled stripa, danas si to ti.
Jeste, i to dosta za prethodnih četrdeset godina. Gledano istorijski, u 20. veku crtači su bili dominanti, totalno zasluženo, jer je celo delo zavisilo prvenstveno od njih. Onda početkom dvehiljaditih dolazi do tektonskih promena i usled razvoja tehnologija, kapitalizma i globalizacije, a možemo reći i suptilnog neo-kolonijalizma, lokalni scenaristi postaju glavni akteri u produkciji stripa, dok crtači padaju na bolno drugo mesto dobijajući tretman nekakvih živih alata čija je svrha samo da izrenderuju to što izdavači traže i teraj dalje. Koloristi u tom istorijskom periodu i dalje su postojali u pozadini uglavnom kao dodatno tehničko osoblje, s obzirom da razvoj digitalnih tehnologija i alata nije još uvek uhvatio jak zamajac.
Zatim u periodu od 2007. do 2012. dolazi do ubrzanog razvoja digitalnih tableta i kompletna produkcija stripa doživljava prevrat i postaje ono što danas imamo u umetničko-produkcijskom sektoru. U tom razvojnom procesu otvara se i prostor koloristima i oni dobijaju više kreativnih mogućnosti i slobode za izražavanje, što dovodi do nove kreativne evolucije stripa generalno.
Ovaj tehnološki obrt učinio je to da osim što su poslednja kreativna karika u produkciji, koloristi su danas, gotovo podjednako kao i crtači, odgovorni za čitalačko iskustvo. U komercijalnom stripu (a to je danas velika većina izdatih naslova), pogotovo ako je u pitanju neka licenca ili franšiza ili žanr, kolor, ponekad čak i više od crteža, igra presudnu ulogu u recepciji stripa. Drugim rečima, spektar elemenata koje kolor u stripu pokriva generiše atmosferu, raspoloženje, dodantu emotivnu notu, pojačava kompoziciju ctreža, narativno vodi priču preko cele strane i generalno sjedinjuje scenario i crtež u jednu funkcionalnu celinu za čitaoce.
I na sve to, ako dodamo da mi kao ljudska bića svet vidimo u bojama i oblicima a ne u crno-belo slikama, kada se izuzmu ti eksterni činioci produkcione kategorizacije, vrlo je teško odrediti u praktičnom smislu koji vizuelni stvaralački segment stripa je primaran, i šta je zapravo stvarno presudno kod publike.
Konačno su počeli da navode ime koloriste kao koautora na naslovnoj.
Ima to već dobrih pola decenije, a možda i malo više. Izborili se ljudi za parče kreditacije na naslovnici, kao Dejvid protiv Golijata, hehe, ali kao što sam pomenuo u prethodnom pitanju, totalno zasluženo, jer su evoluirali iz tehničke u kreativnu sekciju. A s obzirom da je strip danas uglavnom delo kreativnog tima a ne pojedinca, smatram da svaki član tog istog kreativnog tima zaslužuje da njegovo ime bude na naslovnici.
Nahvalili su te u raznim recenzijama, ali dok jedan ističe da ti paleta savršeno odgovara sumornom tonu priče, drugi nije očekivao energiju koju si uneo u horor. Znači da se prilagođavaš svakom naslovu? Koliko imaš slobode?
Trudim se da se prilagodim svakom naslovu na koliko god mogu unikatan način. Nekad je to upotrebom nekih novih četkica i alata u Fotošopu, nekad je to limitiranom i specijalizovanom paletom boja, nekad renderingom, a nekad ničim od navedenog. Zavisi od projekta do projekta, žanra, art direkcije, franšize itd. Što se tiče umetničke slobode, imam je u zavisnosti od projekta. Ako je reč o radu na autorskom stripu, imam neograničenu autorsku/umetničku slobodu. Ako radim na licenciranom projektu i tu imam slobodu, ali u granicama pravila te licence i franšize. Licencirane projekte radim za fanove i publiku, a s obzirom da sam i sam fan nekih od franšiza na kojima sam radio, nije mi bio nikakav problem da se prilagodim potrebama franšize. Uglavnom kada sam pristupao takvim projektima sam postavljao sebi dva pitanja: šta ta franšiza znači generalno i šta ona znači za mene, i na osnovu tih odgovora adaptirao kolor.
Koliko ti crtač sugeriše šta želi? Koliko ti urednik traži izmena?
Zavisi od osobe do osobe. Uglavnom radim sa ljudima sa kojima sam već sarađivao i znamo se i poslovno i privatno, tako da znamo šta možemo da očekujemo jedni od drugih. Ali bez obzira na to, trudim se da se pripremimo za projekat maksimalno koliko možemo pre početka same produkcije, tako da sam dosta proaktivan na tom polju, u smislu da postavljam pitanja, organizujem sastanke i dajem predloge i ideje. A zanimljiv mi je i taj momenat timbildinga kad se nadjemo svi online na video pozivu da prodiskutujemo o projektu, art direkciji itd. kada za to ima mogućnosti.
Kada su u pitanju izmene, nekad ih ima, nekad ih nema. Ponekad crtač ima neku ideju da promeni nešto na ranije završenim stranama kasnije u produkciji, pa onda radimo reviziju, nekad je u pitanju tehnička stvar, tipa licencirani element treba da se doradi da bi bio sinhronizovan sa nekim drugim elementom iz filma, video igre i slično. A nekad i ja sam to radim kada u toku produkcije dobijem neku bolju ideju. Uglavnom sve izmene koje sam sprovodio do sada su imale smisla.
Bilo je, doduše, par projekata gde scenaristi nisu imali čistu sliku šta žele, a nisu prihvatali tuđe ideje i sugestije, pa je atmosfera bila malo napetija za ceo tim, ne samo za mene. Ali ovakvih momenata sam stvarno imao da nabrojim na prste jedne ruke za prethodnih dvanaest godina. Ono što sam naučio iz tih situacija je da, ako više ljudi radi na projektu, to je timski rad, a ne individualni, i svaki član tima doprinosi jednako. Scenarista ili crtač ako žele potpunu kontrolu, uvek mogu da rade sve sami, i to je ono što sam govorio saradnicima kada sam se našao u ovakvim situacijama. Tako da sam te nezgodne situacije prevazišao time što jednostavno nisam više sarađivao sa ljudima sa kojima nisam bio kompatibilan. I to je sasvim u redu.
U američkom poslovanju postoji jedan nepisan set od tri pravila koja glase da strip umetnik treba da bude 1) pouzdan, 2) lak za saradnju i 3) talentovan. Prva dva pravila su ono što urednici očekuju, treće je bonus. Ovo je nešto što sam pročitao u nekom intervjuu još pre nego što sam mislio da ću ikada objaviti išta u Americi. Do sada su me ova pravila služila poprilično dobro.
Da, izreka kaže da moraš da budeš barem dva od ta tri. Kao autor, Na kom naslovu misliš da si najviše ostavio svoj pečat?
Na nekoliko :) Na Highlander, Fearscape, Port of Earth, Starship Down, Deadbox, Where Monsters Lie i projektu na kome sad trenutno radim.
Čini mi se da si najviše sarađivao sa Andreom Muttijem? Zbog čega su vam stilovi kompatibilni?
Da, da, Andrea i ja sarađujemo od 2013. godine i imamo zajedno preko 1000 urađenih strana. Pretpostavljam da je više faktora u pitanju. Jedan od njih je sigurno i taj da smo obojica odrasli na evropskoj školi sa primesama američke, jer je Italija imala sličan katalog izdanja kao i Jugoslavija u ono vreme, koliko mi se čini. Sa druge strane, njegov stil je takav da je poprilično organski u smislu da ne koristi puno prednosti digitalnih tehnologija, tj. poprilično ima old school, brick & mortar, papir i olovka pristup radu i dosta dobro kompoziciono balansira odnos četke i pera, što meni kao koloristi daje dovoljno kreativnog prostora. Takođe njegovi kadrovi i kompozicija su dobrim delom ambijentalnog karaktera, na momente pozamašno i bonelijevski, što se uklapa dosta dobro u američki stil, što zbog formata, što zbog umetničke ekspresije. Pomaže i to što ima ogromno iskustvo, zna jako dobro šta hoće, dok u isto vreme meni daje potpunu slobodu da interpretiram to na svoj način, i onda uz blage sugestije po potrebi, dođemo do željenog rezultata.
Kad je reč o koloru, šta inače voliš da vidiš kod crtača kad dobiješ crno-bele fajlove, a šta baš i ne?
Volim da vidim da crtač zna šta radi :) u smislu redeiteljskog senzibiliteta kadriranja, odnosa crne i bele i generalno upotrebe tehnologije, jer to dosta olakšava moj deo posla. Tehnički savršen crtež nije nešto što mene lično oduševljava da budem iskren, volim kada je stil slobodniji, podložan tim „estetskim nesavršenstvima“ (šta god ona bila), kada je crtež fluidniji. U principu volim da vidim malo više savremenog evropskog senzibiliteta, verovatno zato što sam na tim školama odrastao, pa mi je to nekako prirodno privlačno. A moguće i zato što je i moj crtež takav- nesavršen, krzav, pomalo divlji i blago poremećen, hah. Nešto slično kao što je Đuzepe Verdi više voleo da vidi kvalitetniji dramski teatralni performans od tehnički besprekornog pevanja u izvođenju svojih opera, na primer. Ono što mi nije previše estetski privlačno su rotoskopija, bitmapiranje, kruti hiperrealizam, kao i preterana upotreba fotoreferenci i foto manipulacije u komercijalnom superherojskom i francuskom stripu, jer mi nekako uvek čine crtež suvim i neživim. Ovo je, doduše, moja subjektivna impresija tih stilskih pristupa, ne znači da nužno i jesu takvi. Ako ništa drugo, interesantni su mi za analiziranje. Imao sam i par prilika da kolorišem takve strane i, da budem iskren, ni u jednom momentu se nisam snašao najbolje i nisam baš uspeo da uradim to što sam zamislio, tako da gledam, ako mogu, da izbegavam takve projekte.
Zamisli da naš čitalac ne zna puno o tome šta ti tačno radiš. Odaj nam neke tajne zanata: koje alatke koristiš, kako izgleda ceo proces, šta su ključne stvari o kojima vodiš računa?
Eh sad, mistike digitalne četkice, razne su, ali za potrebe ovoga intervjua, otklonićemo veo tajne malo, hehe. Šalu na stranu, što se tiče softvera koristim prvenstveno Photoshop i Clip Studio Paint. Digitalni kolor je danas standard svuda, tako da su to moji alatni izbori za rad. Tradicionalno kolorisanje, akvarelom, temperom, akrilima, dosta je retko i mahom to rade autori koji sami kolorišu svoj rad na autorskim projektima, naslovnicama, ilustracijama i komišnima. Međutim, za potrebe tržišta danas isključivo se traži digitalni kolor.
Proces mog kolorisanja strane odvija se u nekoliko koraka. Prva faza je priprema strane za kolorisanje. Ovo znači formatiranje strane za štampu po konkretnim dimenzijama izdavača, ukoliko crtač i izdavač to već nisu uradili za mene. Zatim ide faza fletovanja. To je proces gde izdvajam razne oblike, poput likova, delova pozadine, neba itd. na različite slojeve, dok postavljam kolornu kompoziciju. Poenta je da strana bude kompoziciono funkcionalna u osnovnom sloju boje. Sledeći korak je rendering, odnosno oslikavanje. Tu upisujem u kolor senke, svetla, igram se sa kompozijiom na tom dodatnom, da tako kažemo, naprednijem nivou. U ovom segmentu određujem koliko će izvora svetla biti, gde će se ona pozicionirati i kako će to sve uticati na pojedinačni kadar, celu stranu i celu epizodu. Zatim ide faza „specijalnih efekata“ gde specijalizovanim četkicama unosim dodatne elemente koji ne postoje u crtežu, poput vremenskih efekata, tekstura, dodatnih čestičnih osvetljenja i slično. Na kraju prelazim još jednom preko celokupne kompozicije i nijansiram kolorit dok ne dobijem zadovoljavajuću atmosferu na strani. Nakon toga eksportujem stranu za štampu i internet i šaljem urednicima i kreativnom timu na kontrolu.
Koji se tempo očekuje od koloriste, strana dnevno? Osećam da je bilo poslova „za juče”. Ne moraš nikog da imenuješ.
Bilo je projekata gde je i juče bilo prekasno, ali to je bilo baš davno. Organizacija rada igra veliku ulogu u pripremi projekata. Avaj, međutim, nekad prosto dođe do kašnjenja iz ovog ili onog razloga, i onda je cela produkcija pomerena. Jednom prilikom davne 2012. dok sam još bio na početku karijere, jedan urednik mi je tražio da uradim kompletnu epizodu za 48-72 sata. Rekao sam da ću uraditi za 24 i tako je i bilo. A cijena… Prava sitnica. Uradio sam celu epizodu za 22 sata i rekao sebi, sad si to uradio i više nikad. Nakon toga nisam imao više tih momenata da moram da radim „za juče“ duži vremenski period sve do marta 2019. Tad se zadesio jedan baš opak crunch time, gde sam radio u isto vreme na američkom, italijanskom i francuskom stripu, sa tri različite redakcije, sa tri tima asistenata na tri kontinenta, četiri vremenske zone i pet različitih jezika. Opcija za prolongiranje rokova nije postojala ni na jednom projektu, a njihov kvalitet je morao biti na nivou za potrebe tri različita tržišta. To je bilo ekstremno teško izorganizovati i dva meseca sam bukvalno samo radio i spavao jer su se sva tri roka poklopila u istoj nedelji. Naučio sam u tom periodu mnogo toga o globalnom poslovanju i samom sebi radeći na ovim projektima. U globalu, kada nema gužve, za kolorisanje jedne strane mi treba između jednog i četiri sata u proseku, u zavisnosti od kompleksnosti strane, a nekad (jako retko) radni dan i satnica zavisi i od toga kako se osećam taj dan.
Recimo da neki budući kolega čita ovo… Šta bi savetovao nekome ko tek počinje?
Umetnost je vrlo specifična delatnost generalno, a strip pogotovo. Moj savet je da mladi neafirmisani umetnici pokušaju da spoznaju zašto žele da se bave stripom, ako žele. Ja sam oduvek želeo da pričam priče i da se bavim umetnošću, na primer, i strip kao medij me je baš iz tog razloga i privukao. Usput sam bio i poprilično tvrdoglav (a i sad sam), i što je jedan američki crtač rekao, strip umetnik mora razviti otpornost radioaktivne kafkanaste bubašvabe iz Fallouta da bi uspeo da se izbori sa svim životnim blokovima i preprekama koje mu dolaze na put, a u mom slučaju ih je bilo baš dosta. Takođe, ja sam bavljenje stripom tretirao i tretiram i dalje kao posao, karijeru, životni poziv, životni stil, nauku, zabavu, kulturu, umetnost, turizam, život, i na kraju krajeva, deo sebe. I svaki od ovih nabrojanih segmenata zahtevao je pozamašno istraživanje, učenje, razvoj, eksperimentisanje, pronalaženje, grešenje i sumiranje u jednu funkcionalnu celinu zvanu autorski brend. Čak sam i osmislio izreku: Ne postoji život, postoje samo stripovi (ali to je jedan prokleto dobar život) koju volim u šali s vremena na vreme da pominjem, kao na primer sad, haha. Tako da moj savet nekome ko tek počinje jeste da ne očekuju rezultate preko noći, već da budu spremni na mnogo uspona i padova i da se trude iznova i iznova da budu bolji.Današnja strana je okej (jer je urađena), sutrašnja će biti bolja.
A networking u stripu? Kako to izgleda? Kako onlajn, a kako kad si bio na New York Comic Conu?
Networking je esencija svakog poslovanja. U mom konkretnom slučaju, internet tehnologije, globalizacija i možda još neki trendovi omogućili su da se povežem sa američkim izdavačkim kućama, urednicima, kolegama i polako krenem u pohod na osvajanje tog tržišta.
Prvih par godina posećivao sam regionalne konvencije i festivale dok sam se ujedno mrežio sa američkim tržištem online, a onda sam u nekom trenutku par godina kasnije, tačnije 2015. otišao prvi put za Ameriku i iskusio Njujorški komikon iz prve ruke. To je bilo od presudnog značaja za mene, jer uživo upoznavanje, potpisivanje, taj živi networking na iventovima doprineo je daljem rastu i razvoju mog poslovanja i umetničke karijere uopšteno. I naravno iskusiti srce popularne kulture i fandoma po prvi put, iskustvo je koje ću nositi sa sobom do kraja svog života, bez obzira na to što sam se vraćao još par puta na taj isti komikon u nadolazećim godinama.
Kakav je osećaj na kraju dana, kad dobiješ autorske primerke, kad vidiš svoje ime u nekoj biblioteci u Detroitu ili knjižari u Dubaiju?
Interesantan. Ispunjavajuć. Intrigantan. Mentalno stimulišući. Konceptualno otkrivajući. Sveobuhvatno neverovatan. Za američke prodavnice, knjižare, trgovinske lance i biblioteke mi nije bilo iznenađenje kada sam video neki od objavljenih stripova na rafovima i policama, jer ipak je to njihovo domaće tržište. No kada je u pitanju jedan potpuno drugi deo sveta, sama ta činjenica da kada sam otišao u Dubai na odmor 2022. i u nekom momentu bacio pogled u knjižari da vidim šta su uvezli i odakle, i pronašao svoj strip, bila mi je fascinantna. Nisam se nadao da ću od svih stripova na kojima sam do sada radio naći baš svoj autorski. Što bi teoretičar Rolan Bart rekao, autor je mrtav, a ja bih dodao da je takođe u svoj toj svojoj metaforičkoj smrti itekako i živ. Drugim rečima, umetnik u današnjem svetu nema gotovo nikakvu predstavu do kojih granica seže njegov rad, ali s vremena na vreme, ukoliko ima zrno sreće, može dobiti makar nekakav mali prividni uvid.
Pored kolora, baviš se i pisanjem i crtanjem, kao i akademskim radom. Tema tvog doktorata će takođe biti deveta umetnost.
Da, edukovao sam sebe u različitim oblicima pripovedanja, zato što su mi za razvoj određenih ideja i priča potrebni različiti alati, a i sam čin pripovedanja mi je oduvek bio interesantan. Crtam dobar deo života, a pisanje me je zainteresovalo u ranim tridesetim kao dodatni vid umetničkog pripovedanja i ekspresije ideja. Što se tiče doktorskih studija, tema doktorata posvećena je stripu iz ugla društvenih nauka i savremene humanistike. Strip je i medij i medijum, i alat i poruka, i zabava i kultura, i umetnost i nauka, i individualno i kolektivno iskustvo. Kao takav jedan kulturalni fenomen može se reći da je na momente čak i univerzalni jezik čovečanstva, nešto poput galaktik bejzika iz Star Warsa, hehe. I upravo je to ono što mi je zanimljivo u pisanju disertacije, da oblikujem i kanališem dosadašnje sakupljeno stvaralačko i kulturalno iskustvo u jednu konciznu, konkretnu naučnu knjigu i time produbim i proširim i svoje, a i znanje ljudi koji budu čitali moj rad jednog dana.
Za kraj, šta je sledeće, na čemu trenutno radiš?
Radim trenutno na jednoj izuzetnoj grafičkoj noveli za najveću naučno-fantastičnu franšizu na planeti. Iako ne mogu navesti ime franšize još uvek, ono što mogu reći, pored svemirskih brodova, čudnovate magije i megakul svetlećih sablji, je da je sila izuzetno jaka na ovom projektu.
Link ka predavanju o kolorisanju koje je Popov održao u Leskovcu (na engleskom).
Color Theory and Comic Book Coloring Process
|
Objavljeno: 07.07.2024.
|
| Dilanovska priča,... |
Autor: Dušan Pavlović |
... pre nego betmenovska
Epizoda "U Senci slepog miša" predstavlja treće "ukrštanje" Bonelijevih i DC-ovih junaka u poslednje dve godine. Počelo je epizodom Zagora i Fleša (2022), nastavilo se Natanom Neverom i Ligom Pravde (2022), da bi konačno rezultiralo susretom Dilan Doga i Betmena (2023). Kod nas je objavljena početkom godine u luksuznom izdanju formata 200x265mm i prevodu Aleksandra Markovića na 208 strana.
Struktura zapleta je slična kao u prethodnim ukrštanjima. Saradnja junaka iz dva različita sveta (pa čak i različitog vremenskog perioda) posledica je prethodno uspostavljene saradnje dva super-zlikovca iz istih tih svetova. Saradnja Zagora i Fleša počela je nakon saradnje Zagorovog arhi-neprijatelja Helingena i Flešovog - gorile Groda. Slično tome, Džoker (Betmenov arhi-neprijatelj) najpre traga za Ksabarasom (Dilanovim neprijateljem i ocem) u nameri da pronađe mrtvog serijskog ubicu kojeg je Ksabaras oživeo i omogućio mu da ponovo ubija. Tek nakon toga Betmen kreće iz Gotama u London da bi pronašao Dilana i uz njegovu pomoć sprečio zlo širih razmera.
Crtački, epizoda je na visokom nivou. Crtež je poveren Verteru Del'Ederi (kod nas poznat po stripu „Nešto nam ubija decu“), Điđi Kavenađu (dugo crtao naslovne strane za regularnu seriju Dilan Doga) i Đovanu Niru (kolor).
Iako se radi o ukrštanju, atmosfera epizode više vuče na Bonelijevski nego na DC Comics projekat. Struktura table više podseća na klasičan bonelijevski okvir, a ne na slobodniji američki stil. Glavna priča je u osnovi dilanovska pre nego betmenovska. Iako dolaskom u Gotam iz Londona, Betmen pokreće radnju, a Dilan tek treba da pomogne, jer poznaje glavne osumnjičene (Ksabarasa i Kileksa), na kraju ispada da je Betmen taj koji treba da pomogne, a da glavnu priču vodi Dilan.
Ovo je posebno vidljivo u „sporednim pričama“ u kojima autor scenarija, Roberto Rekioni, uspeva da progura još nekoliko „subverzivnih“ priča kojima majstorski kombinuju super-herojski strip, kakav je Betmen, sa anti-herojskim, kakav je Dilan Dog. Dilan je neprekidno ironičan i sarkastičan na Betmenov račun, što može da bude posledica Rekionijeve želje da suptilno ismeva super-herojski strip. Betmen deluje kao strukturni lik koji nema slobodu volje, niti smisao za humor, i uvek mora da uradi ono što mu dužnost nalaže – da štiti grad od zločina. Kontrast između takvog stava i Dilanove slobode da prihvati ili odbije slučaj provlači se kroz celu epizodu kao sporedna tema, i možda predstavlja i neku vrstu glavne teme.
A glavna tema je hvatanje serijskog ubice Kileksa (pojavio se premijerno u regularnoj epizodi Dilan Doga pod nazivom „Kileksov mozak“ daleke 1993. godine, kada je u bivšoj Jugoslaviji Dilan prestao da izlazi), kojeg je Ksabaras oživeo i doveo nazad iz pakla na zemlju. Kileks kroz svirepo ubijanje ljudi dođe do rešenja misterije života – ljudske duše. Iako je Dilan već pobedio Kileksa šaljući ga u pakao, ovoga razrešenje je malo drugačije – umesto da ga ostavi u paklu, Dilan Kileksa ostavlja u raju, koji je za njega pakao. Ovo je sada večna kazna iz koje nema izbavljenja.
Ovakav efektan završetak kojim je Rekioni, iako je tada već bio smenjen sa mesta glavnog urednika serijala Dilan Dog, još jednom pokazao scenarističku genijalnost. Tokom cele završnice epizode Betmen stoji kao nemi posmatrač, kao ličnost koja nije u stanju da prodre u tanane razlike dobra i zla s kojima je Dilan upravo izašao na kraj. I sama činjenica da DC-univerzumu za ovu priliku nije bio sposoban da proizvede zločinca svetskih razmera, već je on morao da se pronađe u Bonelijevom svetu možda više nego bilo šta drugo govori o tome koliko je Rekioni bio inspirisan da ovom epizodom pokaže superiornost svog genija i anti-herojskog stripa.
(Objavljeno: Novi magazin, br. 686, 20.6.2024, str. 56)
|
Objavljeno: 07.07.2024.
|
| Strip vesti news... |
Press: Strip vesti |
|
Objavljeno: 07.07.2024.
|
| Strip: Cane (506) |
Autor: Goran Milenković
|
|
Objavljeno: 07.07.2024.
|
| Strip: Noćni sud (292) |
Autor: Franja Straka |
|
|
| Avanture vampira jeretika... |
Autor: Ilija Bakić |
... – “Vekovnici Beskrvni Motiv vampira
Integral IV” scenariste Marka Stojanovića i
više crtača; Izdavač: Marko Stojanović i
Udruženje ljubitelja stripa i pisane reči “Nikola
Mitrović Kokan” Leskovac, 2023.
Marko Stojanović (1978) svojevrsna je strip institucija na ovdašnjim prostorima; on je posvećeni, uporni i tvrdoglavi strip autor, agilni organizator i promoter, najpoznatiji kao ključna figura stvaralačkog tima strip serijala “Vekovnici” (započetog 2007) sa trenutnim skorom od 13 albuma. “Vekovnici” su 2011. godine dobili i “pobočni” (tzv “spin-off”) serijal “Beskrvni” koji trenutno čine tri albuma. Kako je vreme proticalo a broj albuma serijala rastao (i bivao prodat) pojavila se potreba za integralnim izdanjem, kategorijom koja je u domaćem stripu izuzetno retka za razliku od (belo)svetske izdavačke prakse da se stare epizode nekog uspešnog serijala štampaju u luksuznim izdanjima, čime se zadovoljava potražnja za rasprodatim albumima a celokupnom serijalu priznaje status zapaženog dela 9. umetnosti. Dakle, od 2020. godine znatiželjni čitaoci, u tvrdim koricama, na visoko kvalitetnoj štampi, mogu čitati “Integrale” koji sadrže po dva albuma “Vekovnika”; posle tri integrala ovog serijala kao četvrti integral se pojavljuje “Beskrvni - Motiv vampira” i čine ga albumi “Mrtva straža” i “Zla krv”.
Glavni junak “Beskrvnih” je vampir Aleksej Vasiljević, koga su čitaoci “Vekovnika” nakratko upoznali u četvrtom albumu tog serijala. Aleksej je bio jedan od odabrane Dvanaestorice (najsposobnijih, najkrvoločnijih) iz najužeg kruga oko Gospodara svih vampira. No, u “Beskrvnima” Aleksej je odmetnik, izdajnik, jeretik koji proganja i ubija svoju nekadašnju braću (kao što i oni žarko žele da njega eliminišu). Vreme dešavanja je sadašnjost (dakle bar 200-tinjak godina posle “Vekovnika”). Zašto je i kako došlo do raskola između Gospodara i Alekseja za sada se ne objašnjava ali će svakako biti razjašnjeno, malo-po malo, tokom albuma koji (neminovno) slede. “Beskrvi” su započeli žustro i ‘u sred srede’ albumom “Mrtva straža” sačinjenom od osam samostalnih priča koje skiciraju Aleksejevu poziciju, bez previše objašnjavanja jer za to nema vremena zbog burnih dešavanja i brzih akcija eliminisanja protivnika. Svaka epizoda ima drugog crtača što dodatno dinamizuje čitavu postavku (naročito je zanimljivo menjanje Aleksejeve fizionomije, sa sve dugim zulufima ‘a la’ Vulverin). Konačno, mnoštvo citata iz domaće i svetske popularne kulture, parafraziranje, poigravanje poznatim modelima, doprinosi da početak serijala zaista bude vanredno silovit. Navodimo neke od ‘kuka’ kojima se priče vezuju za opšte znanu mitologiju XX veka: naslov “Ona spava” parafrazira Disovu pesmu “Možda spava”, uz likovni omaž Milerovom strip serijalu “Gradu greha”, “Mrak” je poklonjenje velikom Albertu Breći, “Tri metka za dve krvopije i ribicu” parafraziraju naziv proslavljenog filma što je slučaj i sa varijacijom “Some Like It Not” (naslovnica priče aludira na strip “Tropedo 1936” koji je sada postao 1946), naslovima romana “Lovac u žitu” i “Beskrajna priča”, “Stayin Alive” je smeštena u vreme agresivnog “Milosrdnog anđela”, u “Helluva Ride” se pojavljuje poznati prokletnik sa glavom u plamenu… Svaka priča “Mrtve straže” pored svog crtača ima i posebnu naslovnicu što je sveukupno čak 16 likovnjaka u ovom albumu, među kojima su Vlada Aleksić (Šabac), Enis Čišić (Sarajevo), Zoran Tucić (Šabac), Boris Bakliža (Kragujevac), Leonid Pilipović (Subotica), Ivan Koritarev (Sofija)…
“Zla krv” ne nastavlja fragmentarnu strukturi prethodnog albuma mada je ovde velika priča podeljena (kao u literarnim romanima) na poglavlja. Mesto dešavanja je Novi Sad, posebno Petrovaradinska tvrđava a zaplet prati istragu ritualnog ubistva lokalnog antikvara bodežom iz Krstaških ratova, odnosno istragu mrgodnog inspektora Stefana Vukajlovića, koji već ima niz nerešenih ubistava na stolu. Da sve ne izgleda kako se čini postaje jasno kada se otkrije da je Stefan vukodlak (dakle zakleti neprijatelj vampira), da je na delu vampirska zavera kao i da je Aleks vrlo, vrlo blizu… Dok je u prvom albumu korišćenje žanrovske ikonografije bilo koliko-toliko zaklonjeno kratkoćom fragmenata, u ovom albumu se priča obilato koristi iskustvima iz žanrovskih filmova, literature i drugih stripova. Smenjivanje zloslutnih trenutaka sa scenama brutalnog nasilja uz dobrodošle predahe u vidu vrcavih, duhovitih dijaloga gradi uverljivu atmosferu koja tera čitaoce da bez predaha listaju stranice. “Zlu krv” su crtali Stevan Subić (Zrenjanin), Tiberiu Beka (Pančevo), Dražen Kovačević (Zagreb), Milorad Vicanović Maza (Banja Luka), Aljoša Tomić (Doboj).
Marko Stojanović ispisuje „Beskrvne“ sa punim žarom i poletom i gradi priče koje se ne iscrpljuju na nivou pukih žanrovskih „uradaka“ već baštine i popularnu kulturu XX veka, u koju je žanr horora svakako ugrađen i sa kojom je u specifičnoj interakciji. Brojni crtači sa različitih tačaka Balkana, bilo da su početnici ili da su već etablirana imena, svojih raznorodnim grafizmima dodatno obogaćuju priče darujući im sasvim nove uglove gledanja.
Sveukupno, integral „Beskrvni Motiv vampira“ donosi uzbudljive priče koje će definitivno biti po volji ljubiteljima Stojanovićeve verzije horora ali će biti interesantne i čitaocima kojima horor nije jedina strip lektira.
(“Dnevnik”, 2024)
|
Objavljeno: 30.06.2024.
|
| Strip: Noćni sud (291) |
Autor: Franja Straka |
|
|
| 26. Balkanska smotra mladih strip autora... |
Press: Marko Stojanović |
...Leskovačka škola stripa
"Nikola Mitrović Kokan"
Od blizu 50 strip festivala stripa na Balkanu, Balkanska smotra mladih strip autora je poznata kao najstariji strip festival u regionu, budući da postoji od juna 1998. godine. Ove godine se održava po 26. put. Šta je to novo što će posetioci Balkanske smotre mladih strip autora moći da vide od 28-30. juna u Leskovcu?
Počnimo od onog što je staro – a to je obaranje rekorda u brojnosti izlagača. Festival je i ove godine postavio novi rekord u brojnosti sa 3121 učesnikom iz 83 zemlje sveta sa 6 kontinenata. Nakon dvostrukog jubileja, jer je 2022. godine obeleženo 25 godina festivala a 2023. održana 25. Balkanska smotra, festival se vratio onome što najbolje radi – postavljanju novih rekorda u masovnosti učesnika obaranjem prethodno postavljenih. Balkanska smotra je prethodni rekord u brojnosti izlagača postavila 2022. godine sa 3046 učesnika iz 82 države, što je i dovelo do potvrde jednog od najuvaženijih svetskih eksperata za devetu umetnost i autora knjige “1001 strip koji morate pročitati pre smrti” Pola Graveta da se radi o svetskom rekordu, te da on ne zna za masovniju strip manifestaciju. Posle jubilarne 2023. godine i 25. festivala koji je obeležen u dva dela, između ostalog i dovođenjem u Srbiju, po tvrdnji “Danasa” i “Večernjih novosti”, najvažnije stripovske izložbe u regionu koju je do majskog otvaranja u Sofiji prema rečima organizatora videlo oko 80000 ljudi u čitavoj Evropi, CAN FOR BALKANS, Balkanska smotra je nastavila tamo gde je 2022. stala i na ovogodišnjem festival ugostila još više izlagača.
Uz pomoć Grada Leskovca i Ministarstva Kulture, koji su ove godine podržali manifestaciju, na fesstivalu će biti pet internacionalnih izložbi. Centralna izložba u Leskovačkom kulturnom centru, sem nagrađenih radova koji su izloženi u papiru radova ostale radove sa konkursa donosi digitalnim putem. To je praksa s kojom se počelo 2023, i to iz nužde – jer jednostavno ima previše učesnika da bi fizički mogli da se izlože. U Leskovačkom kulturnom centru sem toga se od ove godine kreće sa ciklusom izložbi Balkans’ Best (Najbolje sa Balkana), u kojem ćemo predstaviti stvaralaštvo nekih od najboljih strip autora sa ovih prostora. Ove godine Balkanska smotra ima čast da ugosti proslavljene srpske internacionalce Bojana Kovačevića iz Inđije i Vladimira Krstića Lacija iz Niša. Ovo je jedan svojevrstan povratak promovisanju vrednosti našeg regiona, a deo je šireg spektra ovogodišnjih izložbi koje vraćaju fokus na ovaj deo Evrope. Tako posle prošlogodišnjeg gostovanja strip scena Dalekog Istoka i Zapada, odnosno Japana i Kanade, ove godine u Narodnoj Biblioteci “Radoje Domanović” Smotra premijerno ugošćava strip Višegradske četvorke, koju čine Poljska, Slovačka, Mađarska i Češka, kao i izložbu “15 godina godina Vekovnika”. Radi se o serijalu koji su organizatori makedonskog festivala Strip Trip proglasili za balkanski fenomen, i o izložbi koja je to potvrdila time što je do sada čak 13 puta u prethodne dve godine postavljana u Bosni i Hercegovini, Bugarskoj, Srbiji i Rumuniji. Balkanska smotra se uvek bavila izgradnjom mostova među nacijama i kulturnim scenama, a kad se pogledaju uzavrele strasti u čitavom svetu i u regionu, čini se da ta misija festivala u Leskovcu možda nikada nije bilo važnije nego danas. Organizatori festival su zato posebno ponosni što se upravo u ovom trenutku i upravo na Balkanskoj smotri mladih strip autora po prvi put predstavlja strip Albanije van albanskih granica izložbom “Istorija albanske grafičke novele”. U pitanju je postavka koju čini blizu 100 strip autora iz Albanije i koju je selektovao najveći stručnjak za strip u Albaniji Dr Špend Bengu sa Albanskog univerziteta u Tirani. Leskovčani će moći da je vide tamo gde su do sada videli nacionalne scene preko 15 različitih zemalja širom sveta, u Narodnom Muzeju u Leskovcu.
Festival u Leskovcu olikuje se i bogatim programom pa tako ovogodišnji program čini gotovo 40 aktivnosti koje će se odvijati u prostorijama Leskovačkog kulturnog centra, Narodnog Muzeja i Narodne biblioteke „Radoje Domanović” U organizaciji škole stripa „Nikola Mitrović Kokan” i uz suorganizaciju i podršku Leskovačkog kulturnog centra posetiocima se pružaju mogućnosti da posete raznolike tribine, promocije, otvaranja izložbi, demonstracije crtanja, predavanja, masterklasove i okrugle stolove. U okviru Međunarodne strip-konferencije koja se odigrava u sastavu Balkanske smore, predstaviće se i nacionalne strip scene Finske, Mađarske, Francuske, Češke, Turske, Hrvatske, Makedonije, Slovenije, Bugarske, Crne Gore, Rumunije, Bosne i Hercegovine, Albanije, Grčke i Srbije. Festival nastavlja sa svojim fokusom na strip-stvaralaštvo strip-autorki kroz okrugli sto „Položaj strip-autorki u balkanskom stripu” na kome će učestovati autorke iz Srbije, Slovenije, Turske, Makedonije, Hrvatske i Bugarske. Smotri će lično prisustovati i oko 90 gostiju, uglavnom strip-autora, iz Finske, Vijetnama, Francuske, Holandije, Češke, Turske, Mađarske, Rumunije, Makedonije, Crne Gore, Bugarske, Albanije, Slovenije, Grčke, Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Srbije. Neka od najvećih imena su hrvatski autor Stjepan Šejić poznat po radu na Betmenu i svom stripu Sanstoun, rumunski internacionalac Flaviu Pop koji se takođe okušao na Betmenu, jedan od najpoznatijih českih strip teoretičara dr Pavel Pilh, predsednik sekcije za strip pri savezu likovnih stvaralaca Bugarske Petar Stanimirov, poznata slovanačka strip teoretičarka Pia Nikolič, jedan od najpopularnijih grčkih strip autora Stavros Kioutsiokis, eminentni poznavalac albanskog stripa dr Špend Bengu, jedna od centralnih ličnosti savremenog turskog stripa Devrim Kunter, naš proslavljeni intenacionalac koji crta Supermena i Spouna Mirko Čolak, dvojica od najpoznatijih spskih strip crtača starije generacije Vladimir Krstić Laci i Bojan Kovačević, kao i mnogi drugi…
Na Balkanskoj smotri se dodeljuje i brojne nagrade. Od 1998. godine Balkanska dodeljuje nagrade mladim autorima sa prostora Balkana u kategorijama crtača, ilustratora, scenarista i teoretičara, s ciljem da ohrabri mlade autora da istraju u bavljenju devetom umetnošću. Uz ove nagrade, Smotra dodeljuje i najstariju nagradu za doprinos srpskom stripu u zemlji pod nazivom „Nikola Mitrović Kokan”, čiji su ovogodišnji dobitnici Bojan Kovačević iz Inđije i Vladimir Krstić Laci iz Niša. Uz to, biće dodeljena i internacionalna nagrada „Miodrag Veličković Mivel” za satiričan strip, koju ove godine osvaja Dimitris Kamenos iz Grčke. Nagradu „Prijatelj stripa”, koja se daje osobi koja se ne bavi aktivno stripom ali isti pomaže, radnopravno dobijaju novinarke Pia Nikolič iz Slovenije i Marina Mirković iz Vrbasa. Od prošle godine, Brašov iz Rumunije i Sofija iz Bugarske dodeljuju svoje nagrade na Balkanskoj smotri, a od ove godine im se pridružuje sa svojom nagradom i Herceg Novi iz Crne Gore. Sva tri pomenuta grada su inače bratski gradovi po stripu Leskovcu, a na festivalu se dodeljuje, jedino u regionu, i priznanje za doprinos balkanskom stripu. Članovi žirija za pomenute nagrade su eminentna imena devete umetnosti iz Turske, Makedonije, Hrvatske, Rumunije, Bosne i Hercegovine, Srbije i Bugarske, a sve napred navedeno možda i najbolje svedoči o tome zašto se van Srbije o Leskovcu sve češće govori kao o prestonici stripa Balkana…
|
Objavljeno: 26.06.2024.
|
| Izložba... |
Press |
...- Ženski strip u makedoniji
Kao početni deo ovogodišnje manifestacije „BITOLA OTVORENI GRAD“, Strip centar Makedonije Veles otvorio je 26.06.2024. izložbu mladih strip autora iz Makedonije.
Na izložbi su predstavljeni stripovi mladih makedonskih strip autorki koje su nosioci nove generacije. Neki od prikazanih stripova su u saradnji sa Strip centrom Makedonije iz Velesa, a neki su rezultat strip radionice koja je održana pre nekoliko meseci u Omladinskom kulturnom centru – Bitolj.
Makedonski strip centar je odabrao sledeće:
• Slavica Kupenkova – Skoplje
• Angela Petruševska-Skoplje
• Vlera Čiče-Skoplje
• Jana Buteska – Skoplje
• Tamara Mišova-Skoplje
• Magdalena Marijanović-Resen
• Vilma Damnjanovska-Skoplje
• Elena Apostolovska-Skoplje
• Anastasija Nedeljkovska-Kumanovo
• Matea Arizankovska-Skoplje
• Andrea Mladenovska-Skoplje
Tome Trajkov, programski koordinator Makedonskog strip centra, ističe da je nedvosmislen utisak da je razvoj ženskog stripa u Makedoniji neodvojiv od opšteg razvoja ove umetnosti u našoj zemlji i ističe „... Ako je pre oko 3 decenije cenjeni Tomislav Osmanli, najpoznatiji strip hroničar i
terorista u našoj zemlji, u svojim radovima je rekao da su u časopisu Lift bili objavljeni kratki stripovi koje su objavile dve strip autorke, koje su se stidljivo pojavljivale pod pseudonimima (!?) Psilo i Ventolina, jedna crtač, a druga scenarista... već 2010. godine umetnica Ivanka Apostolova, kao jedina Makedonka, bila uključena u regionalni projekat „ANTOLOGIJA ŽENSKOG STRIPA” urednice i autorke Irene Jukić Pranjić.
A sad... Svako ko prati balkansku strip scenu i strip festivale lako će primetiti da su panel diskusije na temu „ŽENSKI STRIP“ prerasle u trendovsku situaciju, dokaz je i ova izložba.
U svakom slučaju, bilo da je tema ženskog stripa opravdana ili ne, ja je lično doživljavam isključivo u kontekstu razvoja i afirmacije ukupnog makedonskog stripa, O tome svedoči i veliki broj makedonskih strip autorki...“, zaključuje Trajkov.
|
Objavljeno: 26.06.2024.
|
| Mladi iz Tetova... |
Press |
...vole stripove
U okviru granta „Sve što govorimo je DAJTE ŠANSU INKLUZIJI“, koji finansira Misija OEBS-a Skoplje, 21.06.2024. godine u prostorijama Umetničke galerije Tetovo (stari AMAM) otvorena je izložba radova sa tematskog strip takmičenja na državnom nivou. Istovremeno, dodeljene su diplome i sertifikati učenicima, mentorima i školama iz ovog grada, koji su učestvovali u ovom grantu.
Kako je istakao Tome Trajkov – koordinator granta i Strip centra Makedonije-Veles, masovnost izražena na konkursu (263 prijavljena učenika) kao i poseta izložbi u Tetovu dokaz je ispravnosti opredeljenja za saradnju sa školama, kao i otvaranje strip jezgara u svakom gradu. Poslednjih 20 godina u Makedoniji je pokrenut proces svojevrsne evolucije stripa, vidljivost rezultata je sve izraženija. Kvantitet rađa kvalitet, ali i potencijalnu čitalačku publiku koja treba da bude usmerena ka nacionalnoj strip kulturi. A to su, naravno, domaći strip autori i publikacije.
U cilju usmeravanja javnosti i institucija ka domaćem stripu i mogućnostima koje on nudi u društvenoj sferi, u okviru granta „Sve što govorimo je DAJTE ŠANSU INKLUZIJI“, u Skoplju kao državnoj metropoli će biti organizovan prigodan strip događaj. Taj event bi se organizovao posle letnjeg raspusta – naglašava Trajkov!
|
Objavljeno: 28.05.2024.
|
| Strip: Noćni sud (290) |
Autor: Franja Straka |
|
|
| Leteći start... |
Press: Čarobna knjiga |
...Letnja STRIPOMANIJA i MANGAMANIJA Čarobne knjige
MESEC JUN NAM JE OMILJENI MESEC U GODINI, JER POČINJE LETO I ODRŽAVA SE TRADICIONALNA LETNJA STRIPOMANIJA I MANGAMANIJA.
Ove godine LETNJA STRIPOMANIJA I MANGAMANIJA ČAROBNE KNJIGE održaće se od 14. do 23. juna.
Pripremili smo za vas čak 16 fenomenalnih stripskih NOVITETA, kao i nikad bolji izbor naslova koji će biti dostupni po SPECIJALNIM CENAMA od 100, 250, 500, 1.000 i 1.500 dinara!
Na MANGAMANIJI ČAROBNE KNJIGE svi manga naslovi biće dostupni po cenama Letećeg starta, odnosno cena će im biti snižena za 33%! I ove godine, kao specijalna poslastica za sve ljubitelje japanskog stripa, postoji mogućnost da se završeni serijali kupe u kompletu.
Spisak svih naslova na akcijama objavićemo s početkom Stripomanije, 14. juna.
A sada, ono što vas najviše zanima – noviteti na LETNJOJ STRIPOMANIJI I MANGAMANIJI ČAROBNE KNJIGE:
„Umpah-Pahˮ – 1.999 dinara,
„Dragonero/Konan: Senka zmajaˮ – 1.670 dinara,
„Frankenštajn: U ime ocaˮ – 1.200 dinara,
„Sendmen 11: Svevremene noćiˮ – 2.210 dinara,
„Sendmen 0: Uvertiraˮ – 2.210 dinara,
„Betmen: Njihovi mračni planoviˮ – 1.670 dinara,
„Betmen: Džokerov rat i Priče o duhovimaˮ – 1.999 dinara,
„Betmen: Strahovladaˮ – 1.999 dinara,
„Wild Westˮ 2 – 1.270 dinara,
„Princ Valijantˮ 30 – 1.540 dinara,
„Princ Valijantˮ 31 – 1.540 dinara,
„Bogovi lažuˮ – 370 dinara,
„Čelični alhemičarˮ 21 – 370 dinara,
„Tokijski gulˮ 4 – 370 dinara,
„Saga o Elrikuˮ 3 – 940 dinara,
„Asistent zlikovcaˮ – 870 dinara.
LETNJA STRIPOMANIJA I MANGAMANIJA ČAROBNE KNJIGE održaće se u striparnicama Čarobne knjige u Beogradu i Nišu, u Klubu čitalaca Čarobne knjige „Bulevar Booksˮ u Novom Sadu, u Striparnici „Alan Fordˮ, kao i na našem sajtu.
Više informacija, kao i detaljan spisak naslova na akcijama možete očekivati uskoro! Pratite nas.
https://carobnaknjiga.rs/pocela-je-tradicionalna-letnja-stripomanija-i-mangamanija
|
Objavljeno: 14.06.2024.
|
| STRIPONAUTI... |
Press: Tihomir Tikulin |
...- početnica za crtanje stripova
U sklopu projekta STRIPONAUTI završen je priručnik za crtanje stripova. Kliknite i provesti ćemo vas kroz prve korake u čarobni svijet stvaranja stripova.
PROJEKT „STRIPONAUTI“
Projektom „Striponauti“ omogućava se pristup stripu djeci i mladima s razvojnim teškoćama poticanjem razvoja njihove vizualno-narativne pismenosti i osiguravanjem dostupnosti stripa toj ciljanoj skupini.
Cilj Projekta ostvarit će se obogaćivanjem knjižničnih fondova Centra za odgoj i obrazovanje Slave Raškaj Zagreb, Centra za odgoj i obrazovanje Dubrava i Srednje škole - Centra za odgoj i obrazovanje kvalitetnim stripovskim naslovima. Provedbom radionica izrade stripa i objavljivanjem prilagođenog priručnika za izradu stripa podržat će se razvoj vizualno-narativne pismenosti korisnika Projekta. Pored toga, u trima partnerskim ustanovama provodit će se aktivnosti Kluba ljubitelja stripa „Striponauti“ i druženja s predstavnicima lokalne stripscene s ciljem poticanja interesa za strip kao narativni medij, ali i za stripovsku kulturu općenito.
Pored izravnog pozitivnog obrazovnog i rehabilitacijskog utjecaja na ciljanu skupinu jedan od ciljeva Projekta je i podizanje svijesti u javnosti o vrijednosti stripa kao samostalne umjetničke forme.
https://www.facebook.com/striponauti
https://www.facebook.com/STRIPAONICA/
Projekt Striponauti je financiran uz financijsku potporu Ministarstva kulture i medija Republike Hrvatske
|
Objavljeno: 10.06.2024.
|
| Strip vesti news... |
Press: Strip vesti |
|
Objavljeno: 10.06.2024.
|
| Jedan, dva, STRIP... |
Press |
...Festival stripa za djecu i mlade
Otac festivala: Josip Sršen; Majka festivala: Ana Đokić; Kuma festivala: Ema Pongrašić Plehan; Dizajn logotipa: Korin(a) Hunjak; Dizajn plakata: Melina Mikulić; Netko i nešto: Darko Macan
Program festivala, i sve ostale informacije, možete naći na adresi: www.facebook.com/jedandvastrip
|
Objavljeno: 09.06.2024.
|
| Sudar Drakule i ženske snage... |
Autor: Ilija Bakić |
... – „Drakula Red zmaja“ Marka Konava i
Korado Roia; Izdavač: Čarobna knjiga, 2024.
Agilna „Čarobna knjiga“ nastavlja da svojim izdanjima opravdala svoje ime. U već etabliranoj i prestižnoj biblioteci „Stari kontinent“ upravo je objavljen album „Drakula“ scenariste Marka Konava i crtača Korado Roia. Album je još “vruć” i aktuelan na evropskoj strip sceni; na “Luka komiks and gejmes 2022” prestižnom festivalu u Italiji, izdavačka kuća “Lo skarabeo” je predstavila svoj najnoviji horor strip “Drakula: Red zmaja”, koji je instantno postao hit i predmet razbuktalih diskusija fanova i kritičara. Objavljujući taj album “Čarobna knjiga” nastavlja svoje napore da ovdašnji stripoljupci “uhvate korak” sa tekućom produkcijom 9. umetnosti. Pojava ovog dela, pak, zanimljiva je i iz drugog ugla: naime “Čarobna knjiga” je 2021. godine objavila album “Drakula” Žorža Besa, što se takođe desilo vrlo brzo posle originalnog izdanja iz 2019. godine. Naravno, stripovi koji za polazište imaju „adaptaciju“ proslavljenog, klasičnog ali i dalje popularnog romana „Drakula“ Brema Stokera (1847-1912) iz 1897. godine nisu nikakav izuzetak. Osim što je jedno od ključnih dela za istoriju horora kao literarnog žanra, „Drakula“ je i ikona popularne kulture XX veka koja je ušla u brojne umetničke forme (od filma i stripa do pozorišta, TV serija i kompjuterskih igrica), u svakodnevni govor odnosno fundus pojmova čije značenje je opšte poznato. Popularnost je, neminovno, donela bezbrojne „prepravke“ i vulgarizacije originala, već prema potrebama onih koji su ih izvodili i onih koji su takve sadržaje konzumirali. Tako je popularni mit o grofu krvopiji iz bespuća Transilvanije obavijen mnoštvom velova koji zamagljuju original a ponekad ga i menjaju bezmalo do neprepoznatljivosti.
I po ovom pitanju pomenuta Besova “adaptacija” i delo Konava i Roiapredstavljaju dva moguća načina tretiranja pitanja praćenja literarnog predloška. Besova odluka da u medij 9. umetnosti pretoči roman tako što će se “strogo” držati predloška (mada uz ponešto tehničkih izmena te ublažavanja povremenih Stokerovih deklamatorskih tirada) svakako je hrabra ako se ima u vidu da je knjiga originalno objavljena 1897. godine te da nosi duh tog vremena, koji je blaži i skloniji pompeznosti u odnosu na prve decenije XXI veka. No, ispostaviće se i u ovom stripu da „Drakulu“ čini niz tačaka/elemenata odnosno obrazaca čija je intrigantnost vanvremena. S druge strane, sama struktura romana, način njegove organizacije kao i stilistički manir kazivanja i danas ga dobrano izdiže iznad rutinske, konfekcijske horor (para)literature. Konavo je, pak, bio drugačijeg mišljenja pa stoga na početku albuma jasno piše „Slobodna adaptacija romana Brema Stokera“ – šta to tačno znači uveriće se znatiželjni čitaoci vrlo brzo jer se priča, koja započinje “na tragu” romana postepeno grana i odlazi u smeru koji je poprilično neočekivan a koji je na tragu već dosta dugo prisutne tendencije “osavremenjavanja klasike” odnosno akcentovanja i produbljivanja nekih elemenata originalne priče kroz vizure tekućih kulturnih interesa. Sve ovo, naravno, može biti pogubno za “slobodnu adaptaciju” jer se uzeta sloboda može otrgnuti iz ruku stvaralaca koji nisu uspeli da je kanališu. Naravno, sasvim je moguće da nova “slobodna adaptacija” bude i uspešna jer donosi ideje i tumačenja kakvi do tada nisu postojali. Upravo o tome je intriga “Drakule” Konava i Roia.
Ključne reči za ovo delo su “Red zmaja” jer je viteški red Zmaja, nastao prema ugledu na burgundijski viteški red Sv. Đorđa, prvobitno zadužen za zaštitu kraljevske porodice cara Svetog rimskog carstva Žigmunda (u vreme dok je još uvek bio kralj Mađarske). Članovi reda nazivali su se drakonima odnosno zmajonoscima. Godine 1408. godine objavljena je povelja reda u kojoj je naznačeno da je osnovni zadatak reda odbrana krsta od neprijatelja, naročito od Turaka. Među 24 viteza koji su učestvovali u uspostavljanju (ili obnavljanju) reda 1408. god. bio je i Stefan Lazarević, despot Srbije. Vlad Cepeš, vojvoda Vlaške, pristupio je redu posle 1431. godine. Cepeš nije birao sredstva u borbi protiv Turaka a omiljeno mu je bilo nabijanje protivnika na kolac. Ta borba je imala svoju cenu a ta je, kako pripoveda Konavo, bila smrt sina jedinca. U svom besu zbog gubitka Vlad se odriče Boga… Ova predistorija pretapa se potom u znanu Stokerovu priču ali je uzrok kasnijih odstupanja od originala po kojima je Cepeš/Drakula, u krajnjem skoru, izmanipulisan i potčinjen volji i snazi svoje supruge. Drakuline moći otkrivaju se kao nesavršeni oklop pred nasrtajima supruge koja poznaje njegove slabosti; moćni, dijabolični Princ tame biva sveden na ranjivo besmrtno biće koje se bori za preživljavanje i žudi za osvetom (što otvoreni kraj stripa ne isključuje).
Marko Kanavo (1974) kustos, konsultant stripskih festivala, urednik specijalizovanih časopisa, kolumnista u nekoliko dnevnih novina, koji se 2013. posvetio stripu, uneo je u “Drakulu” aktivni ženski element (pasivni već postoji u romanu) koji efikasno i efektno “svrgava” vampira i preuzima glavnu ulogu. Ova neočekivana smena na tronu priče svakako krije potencijal koji će, nadajmo se, scenarista iskoristiti u nastavku (ili nastavcima). I dok veštini scenariste predstoje nova iskušenja radi opravdavanja izmena koje je uneo u originalnu priču, majstorstvo Korada Roia (1958) apsolutno je neupitno. Njegova sposobnost da dočara atmosferu impozantna a grafizam, valeri, diskretni omaži junacima popularne kulture, montaža tabli, brze promene rakursa i formata crteža ostavljaju gledaoce bez daha pa se lako može desiti da i ne pročitaju tekst u balonima, zavedeni sugestivnošću slika. A da iza sve te briljantnosti stoji ozbiljan rad otkriva se u jednom od pogovora albuma gde su reprodukovane i table koje je Roi odbacio odnosno ponovo nacrtao; drugi pogovor instruktivni je vodič kroz temu vampirizma i Drakule kroz literaturu i film.
U konačnom svođenju utisaka, „Drakula Red zmaja“ Marka Konava i Korado Roia se predstavlja kao vanredno zanimljivo delo koje kombinuje znanu priču i sasvim nove elemente tvoreći specifičan amalgam koji može izrasti u bitnu tačku u razvoju stripova sa temom vampirizma; sve rečeno oživljeno je u sjajnom gotskom crtežu izašlom ispod ruke jednog od vrhunskih crtača savremenog italijanskog stripa.
(“Dnevnik”, 2024)
|
Objavljeno: 09.06.2024.
|
| Strip: Cane (505) |
Autor: Goran Milenković
|
|
Objavljeno: 09.06.2024.
|
| Strip: Noćni sud (289) |
Autor: Franja Straka |
|
|
| Balon (#72-76)... |
Press: Miodrag Milanović |
...novi broj izašao iz štampe
XV tom enciklopedijskog strip magazina Balon (#72-76) donosi kompletan serijal Dabiša Bože Veselinovića; počeo je karijeru kao ilustrator u Politikinom Zabavniku, za koji je radio pune četiri decenije. Sarađivao je i u časopisima Duga, Borba, Zenit i Dečje novine. Ilustrovao je i brojne knjige, a najpoznatiji je po stripovima Dabiša, Zulumćar, Kapetan Mat itd. Većinu stripova su mu izdale Dečje novine u ediciji Nikad robom.
Tu je i strip album E pa prijatno Bojana Redžića. Bojan živi i radi u Torontu kao profesor na Šeridan koledžu. Objavio je strip albume: E pa prijatno (1996) Antikviteti (1997), Đoka i Mrca (1998) i Darkness (2001). Izdao je 4 pin up knjige i izdaje strip Ruby and Jade. Kao animator radio je za Universal pictures, Disney TV, Yowza Animation, Chuck Gammage, Nickelodeon, Hasbro i Mattel. Sarađuje sa Scholastic, Hallmar, Playboy, Ballistic publishing, Dynamite, Heavy Metal magazine, Zenescope.
Balon donosi i izbor najinteresantnijih kaiševa iz serijala Ljuba Truba Milorada Dobrića, bio je proslavljeni srpski karikaturista, stripar, urednik. Najpoznatiji stripovi: „Pera Pešak“, „Kurir Fića“, „Ljuba Truba“, „Inspektor Žuća“ i „Slavuj Gliša“.Obnovitelj je stripa u Srbiji nakon Drugog svetskog rata. Zabranjen mu je mladalački strip „Tri ugursuza za vreme okupacija“ (1945-1946).
Balon je neprofitni enciklopedijski strip magazin, namenjen negovanju stogodišnje tradicije strip stvaralaštva u nas, nastoji da pruži presek autorskih dosega od tridesetih godina prošlog veka do danas na kulturnom prostoru od Triglava do Đevđelije. Prvi brojevi Balona su izašli još 1993/94, njih šest ukupno. 2021. je izdanje obnovLjeno u enciklopedijskom formatu na 332 stranice, štampan je na kvalitetnijoj ofset hartiji sa zaštitnim plastificiranim koricama.
https://www.facebook.com/balonstripmagazin
balon.strip@gmail.com
062/306.033 |
Objavljeno: 07.06.2024.
|
| Stripburger news... |
Press: Stripburger |
...Stripburger se predstavlja v Franciji
Stripburger: Trideset let na sceni
razstava stripov, grafik, tiskovin in drugih poslastic
7. 6.–7. 9. 2024
La Fanzinothèque / Le Confort Moderne, Poitiers, Francija
Odprtje razstave: petek, 7. junij 2024, ob 19.00
Revija Stripburger se predstavlja v kulturnem centru Le Confort Moderne v francoskem mestu Poitiers z razstavo, posvečeno trem desetletjem stripovske produkcije in gojenja neodvisne stripovske kulture.
Razstava v galeriji in knjižnici združenja La Fanzinothèque, ki se že vse od leta 1989 posveča predstavljanju, raziskovanju in arhiviranju neodvisnih in mikrozaložniških publikacij (fanzinov, stripov in knjig umetnika), predstavlja najboljše iz Stripburgerjeve 30-letne založniške in tiskane produkcije. Na ogled bodo stripovski originali domačih avtoric in avtorjev, ki pod okriljem Stripburgerja redno objavljajo svoja dela, ter pester nabor grafičnih in tiskanih poslastic.
Stripburger bosta v Franciji zastopala urednica Tanja Skale ter stripar in vizualni umetnik Andrej Štular, ki bo v grafičnem studiu La Fanzinothèque ustvaril tudi novo serijo grafik v tehniki sitotiska. Odprtje razstave bo v petek, 7. junija ob 19. uri, sledilo pa mu bo javno vodstvo po razstavi in kratka predstavitev zgodovine Stripburgerja. V soboto, 8. junija bo med 14. in 18. uro potekala še stripovska delavnica pod mentorstvom Andreja Štularja, na kateri bodo udeleženci v tehniki kolaža ustvarili skupinski fanzin.
Več →
Otroški knjižni festival 2024
Cankarjev dom, park Sveta Evrope
sobota, 8. junij 2024, 10.00 –19.00
Pred začetkom dolgih poletnih počitnic že deseto leto zapored prihaja Otroški knjižni festival, priljubljena enodnevna in brezplačna knjižna zabava! Tudi letos bo potekal pod mogočnimi drevesi v središče prestolnice, kjer bomo tudi mi s stripi navduševali najmlajše bralce (pa tudi njihove starše). Se vidimo!
Več →
Produkcija: Stripburger/ Forum Ljubljana
Program Foruma Ljubljana sofinancirata MOL-Oddelek za kulturo in Ministrstvo za kulturo. Založniški program in mednarodna gostovanja revije Stripburger podpira Javna agencija za knjigo RS (JAK).
 |
Objavljeno: 06.06.2024.
|
| Leteći start... |
Press: Čarobna knjiga |
...Tokijski osvetnici 26
POČEO JE RAT TRI BOŽANSTVA.
Svi se bore punom snagom - otkrivajući svoja prava lica, ali zašto samo Miki stoji po strani i posmatra?
„TOKIJSKI OSVETNICIˮ 26 na LETEĆEM STARTU po ceni od 370 dinara.
Novi broj vaših omiljenih „TOKIJSKIH OSVETNIKAˮ možete poručiti preko sajta www.carobnaknjiga.rs ili kupiti u klubovima čitalaca Čarobne knjige.
Prelistajte ovo izdanje • PORUČITE ODMAH
|
Objavljeno: 06.06.2024.
|
| 11. Međunarodni festival stripa... |
Press: Zoran Nikolić |
...NIFEST 2024
PROGRAM 11. MEĐUNARODNOG FESTIVALA STRIPA NIFEST 2024
ČETVRTAK, 6. 6. 2024.
15.00 – 21.00 BERZA STRIPA
(mesto dešavanja: Niški kultzurni centar)
17.00 OTVARANjE IZLOŽBI NIŠ OČIMA PJERA-ANRIJA GOMONA I MALO POPRIŠTE −UVEK SPREMNE: MILUNKA SAVIĆ, NEPOZNATA DO KRAJA
učestvuju: Filip Peter, stripski kritičar; Srđan Savić, direktor Nifesta
(mesto dešavanja: Hol Niškog kulturnog centra)
18.00 SVEČANO OTVARANjE IZLOŽBE ARHIPELAG VOSTOK I RAZGOVOR S DANILOM VOSTOKOM
učestvuju: Danilo Milošev Vostok, stripski autor; Zoran Stefanović, scenarista i istoričar, predsednik Udruženja dramskih pisaca Srbije, upravnik Centra za umetnost stripa Udruženja stripskih umetnika Srbije; Zoran Nikolić, umetnički direktor Nifesta
(mesto dešavanja: Klub Niškog kulturnog centra)
19.30 Stripovanje 01
PREDSTAVLjANjE NAJNOVIJEG BROJA STRIP PRESINGA
učestvuju: Dejan Kostić, urednik Strip Presinga; Zoran Nikolić, umetnički direktor Nifesta
(mesto dešavanja: Mala sala Niškog kulturnog centra)
PETAK, 7. 6. 2024.
11.00 – 21.00 BERZA STRIPA
(mesto dešavanja: Niški kulturni centar)
15.00 OTVARANJE IZLOŽBE OD HECLA I SOLOVJEVA DO ZOGRAFA I KERCA: SRPSKI STRIPAŠI U HRVATSKOJ
učestvuju: Veljko Krulčić, autor izložbe, stripski kritičar i istoričar; Srđan Savić, direktor Nifesta
(mesto dešavanja: Velika sala Niškog kulturnog centra)
16.00 Stripovanje 02
DAROVI NAŠIH PREDAKA:
NASTAVAK EDICIJE SRPSKOG ISTORIJSKOG I EDUKATIVNOG STRIPA SJAJ I SENKA NEMANJIĆA
učestvuje: Dragan Tomović, stripski scenarista
moderator: Dragosava Mladenović, urednik Tribinskog programa u NKC-u
(mesto dešavanja: Mala sala Niškog kulturnog centra)
17.00 Stripovanje 03
PREDSTAVLJANjE MONOGRAFIJE MAUROVIĆ OD MULA DO MULA
učestvuju: Veljko Krulčić, autor monografije, stripski kritičar i istoričar; Zoran Stefanović, scenarista i istoričar, predsednik Udruženja dramskih pisaca Srbije, upravnik Centra za umetnost stripa Udruženja stripskih umetnika Srbije; Srđan Savić, direktor Nifesta
(mesto dešavanja: Mala sala Niškog kulturnog centra)
18.00 Stripovanje 04
NEMA ZBORA, POZDRAVITE NIĆIFORA: PREDSTAVLJANJE STRIPSKOG INTEGRALA NIĆIFOR
učestvuju: Zoran Kovačević, stripski autor; Zoran Andrić, stripski scenarista; Zoran Nikolić, urednik izdanja, umetnički direktor Nifesta; Dragan Lazarević de Lazare, stripski autor; Zoran Stefanović, scenarista i istoričar, predsednik Udruženja dramskih pisaca Srbije, upravnik Centra za umetnost stripa Udruženja stripskih umetnika Srbije
(mesto dešavanja: Niški kulturni centar)
20.00 Stripovanje 05
MIJA KULIĆ I NEVEROVATNE PRIČE: PREDSTAVLJANJE NOVIH STRIPSKIH ALBUMA „FORME B”
učestvuje: Ilija Mirović, urednik izdanja, vlasnik „Forme B”
(mesto dešavanja: Niški kulturni centar)
SUBOTA, 8. 6. 2024.
11.00 – 21.00 BERZA STRIPA
(mesto dešavanja: Niški kulturni centar)
11.00 STRIPSKA RADIONICA S VLADIMIROM VESOVIĆEM
učestvuje: Vladimir Vesović, stripski autor, upravnik Škole „Đorđe Lobačev”
(mesto dešavanja: Niški kulturni centar)
13.00 OTVARANjE IZLOŽBE STRIPSKI PEČAT VLADIMIRA VESOVIĆA
učestvuju: Vladimir Vesović, stripski autor, upravnik Škole „Đorđe Lobačev”; Zoran Nikolić, umetnički direktor Nifesta
(mesto dešavanja: Mala sala Niškog kulturnog centra)
15.00 RETROSPEKTIVNA IZLOŽBA „DRAGOLjUB DRAGAN SAVIĆ”
učestvuju Mihailo Savić, sin Dragana Savića; Nebojša Vesović, inicijator osnivanja „Sveta stripa”, producent „Kragujevac komik kona”, urednik časopisa Kiša; Zoran Nikolić, umetnički direktor Nifesta
(mesto dešavanja: Galerija Niškog kulturnog centra)
16.00 STRIPSKI AUTORI CRTAJU ZA VAS:
SUSRET STRIPOFILA SA SAROM I ANOM ŽIVKOVIĆ, VLADOM VESOVIĆEM, ZORANOM KOVAČEVIĆEM
(mesto dešavanja: Niški kulturni centar)
17.00 SHIDOOSHA ART: MU SARE I ANE ŽIVKOVIĆ
učestvuju: Sara Živković, stripski autor; Ana Živković, stripski autor; Zoran Nikolić, umetnički direktor Nifesta; Igor Marković, glavni urednik „Sistem komiksa”
(mesto dešavanja: Niški kulturni centar)
18.00 Stripovanje 07
ODŽAČAR ILI VEDRI DUH NAD PRAGOM: PRIČA O PERAKU
učestvuje: Goran Mitić, arhivista i filmski kritičar
(mesto dešavanja: Niški kulturni centar)
NEDELJA, 9. 6. 2024.
11.00 – 21.00 BERZA STRIPA
(mesto dešavanja: Niški kulturni centar)
14.00 Stripovanje 08
... I TAJ SOMBOR GRAD: SOMBORSKI INTERNACIONALNI FESTIVAL STRIPA I FANTASTIKE
učestvuje: Danilo Bogdanović, predsednik Kluba ljubitelja stripova Sombor
(mesto dešavanja: Niški kulturni centar)
15.00 Stripovanje 09
MEĐUNARODNA STRIPSKA KONFERENCIJA KRAGUJEVAC KOMIK KON: SVET STRIPA
Učestvuje: Nebojša Vesović, inicijator osnivanja „Sveta stripa”, producent „Kragujevac komik kona”, urednik časopisa Kiša
(mesto dešavanja: Niški kulturni centar) |
Objavljeno: 05.06.2024.
|
| Vizuelna hronika makedonskog stripa... |
Press: Tomislav Osmanli |
...Визуелна хроника на македонскиот стрип
Творбите што траат низ годините, создаваат историја. Но, тој збир од факти, расеани ширум плодното поле на творештвото е неосвестена историја. Вистинската, освестена историја е онаа која тој посев ќе го открие, ќе го евидентира, ќе го собере, ќе го забележи, ќе го подреди и конечно – ќе го истражи, дело по дело и како процес, и така ќе ја историзира временската мапа на определено творечко подрачје. Дури во таков процес, појавите добиваат време на создавање и се редат во временска низа. Тогаш феноменот се овременува, се сопоставува со другите сродни пројави... и тој, како и самиот процес, добиваат – историска свесност.
Таков еден зафат во доменот на стрипот, сработен минуциозно – низ деталистичко откривање, евидентирање на творбите, но и на медиумските носачи на тие творби, публикациите, списанијата, магазините, ревиите, албумите во кои тие се појавуваат – претставува, до сега четириделната, илустрирана студија насловена „Визуелна хроника на македонскиот стрип“, едно исклучително дело на Александар Стеванов, неуморниот истражувач, хроничар и систематизатор на стрипот во Македонија; и, посебно, на стрип-делата на македонските автори објавени и на други простори, пред сѐ во специјализираните публикации на некогашната заедничка држава, но и во други држави во странство... Станува збор за зафат од капитално значење, изведен за сега, еве и во нејзиниот петти дел, поточно во публикациите со различни дијахрониски опфати: првиот дел опфаќајќи го периодот 1990 – 1999 г., вториот 2000 – 2007, третиот 2008 – 2011, четвртиот 2012 – 2015 година... веќе според густината на историското ткаење на создавањето и пројавите на македонските стрип-дела во дадените периоди – сѐ додека својот историски проект Стеванов не го доведе до наши дни.
„Визуелната хроника на македонскиот стрип“, да ги кажеме само неопходните факти, е проект започнат 2019 г. и фокусиран врз стрип-продукцијата и публицистичката понуда на подрачјето на стрипот почнувајќи од годината на осамостојувањето на Македонија во последната декада на минатиот век, сѐ до стрип-појавите во наши дни. Се разбира, авторот е свесен за тоа дека македонската авторска историја е постара од таа политичка вододелница што ја земал за почетна точка на неговата историзирачка оска, и дека нашиот стрип има своја автохтона историја, авторска и публицистичка, барем половина век пред тоа, но тој се определува да го истражи феноменот од времето на осамостојувањето на нашата држава и појавата на првото списание на македонски јазик за чии содржини се врзани сеќавањата на голем број македонски стипофили; но, и на уште една, субјективна одредница: на своите сопствени први сеќавања на стрипот и чувствувања на сликонизните наративи, на домашното творештво и посебно на домашната стрип-периодика; и тој почеток на уживањето во магијата на илустрираните сказови, на фасцинацијата од стрипот зачната во духот и во првите поттици на едно, тогаш седумгодишно дете, го носи името „Макстрип“ – стрип-магазин што во 1989 г. беше покренат во издавачкото претпријатие „Детска радост“ во рамките на НИРО „Нова Македонија“ од веќе легендарниот стрип-деец Љупчо Филипов и од Славомир Маринковиќ (познат како Мир-Мар), полимат, новинар, редактор, стрип-сценарист и прв одговорен уредник на „Макстрип“...
Верувам дека и тој топол сентимент и занес – кој е неговата инспирација да се посвети на стрипот и на деветтата уметност воопшто, и како автор на стрипови, и пред сѐ како длабоко посветен истражувач, историчар и публицист, во почетната објава на неговата „Визуелна историја 1990 – 1999“ – заедно со историскиот контекст создаден со нашата осамостоена држава и култура; и дека тие два чинитела, се главните поттици годината 1990, последната во декадата на макотрпно привршуваниот ХХ век и првата година на македонската државна независност и самостојност, Александар Стеванов да ја означи како иницијална точка на неговата хроника (кога, имено, во јануари се појавува, дури – седмиот број на легендарниот „Макстрип“). Во својот прв предговор Стеванов вака ги опишува тие први мотивации: „...Беше тоа љубов на прв поглед... Иако мајка ми и претходно ми купуваше стрипови, кои како единствено дете во семејството ми беа неопходна занимација, ’Макстрип‘ беше првото издание во кое се запознав со доајените на македонскиот стрип. ’Миле Топуз, Диме Иванов-Димано, Љупчо Филипов, овдешни имиња‘, си помислив, ’но зарем е можно Македонец да направи така привлечен и квалитетен стрип?‘“ На почетокот на секоја љубов кон илустрираните авантури што ја распалуваат фантазијата на младиот читател е силниот сентимент, кој со текот на времето кај стрипофилот се сталожува како топла носталгија... Но, не помалку индикативна е и следната негова мотивациска опсервација во однос на почетните 90-ти години на минатиот век: „Тоа е воедно и периодот во кој за прв пат, по повеќе од 60 години од создавањето на првиот стрип на ова тло, се појавува и стрип-албум во Македонија. Иронично, албумот е на англиски јазик, но затоа пак, плејадата планетарно познати стрип-херои, како Мики Маус, Алан Форд и Бетмен, ’прозборуваат‘ на течен македонски, небаре штотуку докторирале на катедрата за македонистика.“
Така и јазикот на кој се комуницира стрипот станува битен вредносен критериум во видувањето на Стеванов: националниот јазик на најширокото читателство на цртани приказ(н)и, тој со право го смета за битен дел на националната стрип-култура.
Тоа се доволни аргументи за одредување на почетната точка на една историзирачка, прецизно изработена, современа национална стрип-хроника.
Со слични намери, на почетокот од 1980-тите години на минатиот век, тргнавме – четиримина ентузијасти од една претходна генерација: Ванчо Полазаревски, Душко Кралевски и Иван Наумов и авторот на овој текст, во месечниот прилог на младинскиот неделник „Млад борец“ кој го носеше името „Координати“ со поднаслов „Прилог за уметност, култура и наука“ – да ја откриеме хронолошката низа на најраните македонски стрип-искуства. Љубопитни за тоа кога започна македонскиот дел од големата стрипувана приказна, сакавме да ги откриеме почетоците и развојот на временската низа на стрипот кај нас. Беше тоа првиот проект на создавањето домашна стрип-меморија. Работевме според систем, обраќајќи им се на стрип-цртачите (илустратори, карикатуристи, архитекти, ликовни уметници) и на стрип-сценаристите (најчесто новинари и уредници на списанија, магазини, подлистоци, но и историчари, дури и воени старешини). Во тоа рано време, како што се покажа, многу од родоначалниците на македонскиот стрип беа сѐ уште живи, а најголемиот број од нив беа и сѐ уште активни. Работата во систем вклучуваше првичен контакт, разговор, потоа и пополнување на истоветен детален анкетен лист (шапирографиран) со 16 прашања кои содржеа: точно име и презиме, време и место на раѓање, именување на насловите на првите стрипови на односниот автор и називот на медиумот и датумот на кој го објавиле, набројувања на подоцнежните стрип-остварувања, цртачки израз и стил што авторот го негува, омилени стрип-автори и дела од нашата или од други средини, евентуални влијанија на стрипови и други наративи врз сопственото творештво... но, една од најзначајните рубрики, колку техничка и да се чини, беше – прецизното именување на соработниците, од една страна на сценаристите, од другата на цртачите на сценаристичките предлошки. Така ја добивме првата мрежа на авторски имиња која во огромен дел се потврди како релевантна и при понатамошните разговори и истражувања. Потоа следеше барањето на именуваните стрипови по пожолтените изданија во приватни архиви (при што се појавуваа и „нови“ творби), онаму каде што тие постоеја и каде што го живееја својот нем, правлив заборав: по комплетите на весниците на авторите и на издавачките куќи и, секако, во новинската архива на Народната и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“ во Скопје, во која се наоѓа собрана сета таа опсежна и „неосвестена историја“ на стрипот во Македонија...
Како што се појавуваа нови факти и како што растеше бројот на имињата и на стрип-творбите и отаде спомнувањата на нашите анкетирани автори, работевме сѐ потрескавично за да го задржиме рокот за објавување. Се покажа дека тоа е невозможна мисија и јас како уредник на „Координати“, објавувањето на истражувањето го одложив за месец дена. Во меѓувреме, закажувавме интервјуа со новооткриваните автори на стрипови и на сценаристички предлошки за нив, некои сосем повлечени од креативната актива, некои со скудни информации, но секој податок претставуваше скапоценост. Во градењето на меморијата на кој било домен, па така и на стрипот, и празните места, еден ден можат да бидат пополнети на севозможни начини, директно по пат на откривањето на нови податоци при обновените истражувања, или странично, преку податок што ќе се сретне во некоја објава, во текст посветен на истиот или на сроден домен, во интервју, дури и во жив исказ фатен „во лет“ – на некој од сведоците на времето кој ќе искаже податок за друг автор на стрип, илустрација, карикатура (во фази)... што, со текот на годините, впрочем, и се случуваше...
Но, да се вратам на стрип-хрониката што ние четворица ја создававме, макотрпно како што бев истакнал и во предговорот, за конечно да ја објавам во 1982 г., во мартовскиот број на прилогот „Координати“ – „Скицата за можна антологија на раниот македонски стрип“. Тогаш, имено, бев решил хрониката на стрипот во Македонија да ја поделам на два генерални дела: првиот посветен на раниот; и вториот, објавен година дена подоцна во април 1983 г. – на младиот македонски стрип. И денес сметам дека не згрешив во определувањето на тие две историски агломерации на авторски личности, но и естетики. Притоа, временскиот граничник меѓу двете појави, имено меѓу раниот и младиот македонски стрип беше периодот до седумдесеттите години од минатиот век, значи, десетина години пред објавата на „Скицата за антологија на раниот македонски стрип...“ Таа го опфаќаше неодредениот период на почетоците од првата половина на ХХ век, иако фокусот беше на неговата средина, особено на повоениот период и првите гласила на македонски јазик во новата македонска државност, а границата, како што веќе е спомнато – на почетокот од 1970-тите години, некаде до 1972-та.
„Се чини дека токму затоа овој проект има значење на прв сознаен полигон во областа на една дејност, но и на еден медиум што, сега авторитетно можеме да кажеме, кај нас не се создава, туку дека напросто ја доживува својата ренесанса во нови, видоизменети услови. Затоа и овој наш проект со право го сметаме за уште една победа на историзирачката свест над заборавноста на историјата, како ново сознајно и систематично освојување на оваа млада култура и во областа на стрипот“ – стои забележано во воведниот текст од март 1982 г.
Наредните „Координати“ со „Скицата за младиот македонски стрип“, да повторам, се појавија година дена подоцна, во априлскиот број на 1983 г. со листа на свежи авторски имиња и стрип-творби на генерациите со нов сензибилитет, па и сосем нова, посмела, авангардна, често и експериментална графичка и наративна култура...
Толку за кусата предисторија на иницирањето на забележувањето на првите хроники од меморијата за авторите и остварувањата на македонскиот стрип. Во меѓувреме и подоцна токму тие наши „координати“ станаа простор отворен за новата генерација стрип-автори... И само уште нешто: тие првични сознанија кои ги затемеливме со моите тројца колеги: Полазаревски, Кралевски и Наумов, потоа ги развивав во двете први изданија на мојата книга „Стрип – запис со човечки лик“, за во нејзиното најново издание – од септември 2021 г. издание на „Бегемот“ од Скопје, кое беше толку изменето и дополнето што книгата доби и ново именување „Стрип – деветтата уметност“ – да ја изложам комплетната авторска антологија на македонскиот стрип. Тука сакам посебно да додадам, со огромната и скапоцена поддршка и помош токму на најзначајна личност на домашната стрип-сцена, авторот на „Визуелните хроники“, А. Стеванов.
И сега да се вратам од оваа историска дигресија, одново на главната тема на овој текст, „Визуелната хроника на македонскиот стрип“ надополни една голема празнина, децениите што доаѓаа по времето на нашиот „млад стрип“ и за само четири години, тековна но бездруго и години претходна макотрпна истражувачка работа, низ четирите публикации опфатија период на детално евидентираната стрип-активност – од цели 25 години. Четврт век на македонскиот постмодерен стрип – и тоа на еден блескав начин! Низ богат, атрактивен приказ на годините и децениите на преломот од двете столетија Александар Стеванов ги реализира во четири сјајно подредени и воедно авторски речити „историски албуми“, секој со по 56 продуктивно организирани страници во голем А-4 формат, на крајот опремени со прецизни „Ендноти“, четири густи, хронолошки подредени, вонредно прецизни индекси на изворите на информациите предочени на страниците на „Визуелните хроники на македонскиот стрип“. Токму енднотите се тежишната историска точка на неговиот труд, како изворник од кој ќе се напојува интересирањето на секој иден истражувач на нашата историска стрип-актива.
Со атрактивни, лесно читливи, сјајно уредени хронолошки целини, колорно означени публикации (прикажани низ насловните страници), вдахновени воведи во кои се одбележуваат основните својства на отсликаниот период, низ мноштва цитати од стрип-автори и проследувачи на стрип-културата – од кои Стеванов успева да не испушти ниту еден побележит актер – прецизно позиционирани на страниците на четирите публикации, нив ги прават и исклучително атрактивни за ефикасни прегледи, а особено за темелни прочити... Визуелните хроники на Стеванов, на тој начин ги предочуваат освен фактите и една извонредно аплицирана, висока графичка култура на изданијата, кои од разбирливи причини, имаат сразмерно мали тиражи, обично 300 примероци. Но, тие се тука и секое исцрпување на некој од четирите, сега веќе и на петтиов стрип-албум, ќе значи можност за допечатување на втори и натамошни изданија. Да додадеме и дека првите два дела на визуелните хроники беа објавени преку Стрип-центарот на Македонија од Велес и неговиот прв човек Ване Трајков, а потоа и во самоизданија на авторот на проектот, секогаш со поддршка на Министерството за култура на Македонија.
Има една значајна специфика во истражувачкиот и хронографскиот метод на авторот на „Визуелната хроника на македонскиот стрип“ што треба, не само да се спомне, туку и да се подвлече; имено, Стеванов при осветлувањето на најновиот дел од македонската стрип-историја се потпира на најсигурната вредност, на стрип-публикациите: магазините, стрип-албумите, ревиите и списанијата што донесуваат стрипови, наведувајќи ги, токму како скапоценост во неговиот темелен историзирачки зафат, сите публикации што донесуваа стрип, со текстуално наведување на нивните содржини и тоа – број по број. Би сакал тука, поради тој огромен напор на авторот на „Визуелните хроники“ да ги спомнам тие релевантни претставувања: „Макстрип“ почнувајќи со бр. 7, па сѐ до последниот, бр. 43 од јануари 1993 г.; „Млад борец“ и „Студентски збор“; „Маргина“ која во бр. 2 го објави знаменитиот стрип „Маус“ на Арт Спигелман (неодамна објавен во целовит албум); „Стрип експрес“ ревија на стрип-бестселери, која ја уредува Љупчо Филипов; македонско издание на стрипот „Алан Форд“ на авторите Magnus & Bunker (сценаристот Лучано Секи и цртачот Роберто Равиола), стрип-ревијата „Клик!“ која се појавува во Битола, со арт-стрипови на странски и нови творби на домашни автори; стрип-списанието „Лифт“; списанието „Мики Маус“; забавната ревија „Илустриран забавник“; книгата „Двајца во Еден“ со пиесата и со нејзината стрипувана верзија од перото на Александар Сотировски; македонската стрип-ревија „Стрипотека“; „К-15 авантури“ за кого авторот наведува дека е „првиот македонски киоск-стрип“; ревијата „Стрип арт“ на Здружението на љубители на стрипот од Велес; македонската стрип-ревија „Тотем“ на графичкиот уметник и издавач Ласко Џуровски; првиот најавен и тогаш необјавен македонски стрип-албум „Вара: Каменот на љубовта“ на Иван Пешев, Зоран Танев, Смиле Цветановски и Тони Анастасовски; гостувањата на македонските артисти во словенечки „Stripburger“, објавата на албумот „Captain Nitrate“ („Капетан Нитрат“, втор дел насловен „Нитратна завера“), еден регионално лансиран суперхерој создаден од запалива нитратна лента, замисла на сценаристот и кинотечниот работник од Србија Борислав Станојевиќ и цртачка творба на нашиот илустратор А. Сотировски, кој е имено и првиот македонски стрип-албум – објавен во Битола, но – на англиски јазик.... да ги спомнеме само публикациите од деценијата на бујните македонски 1990-ти години, по кои следат и ред други стрип-пројави во наредните години опфатени во следните делови на „Визуелната хроника“ на Стеванов. Но, тоа задоволство на натамошните, детализирани откривања на содржините од овие релевантни стрип-меморабилии со вкупен 25-годишен, а сега еве и уште поширок временски опфат... му го оставаме за откривање на заинтересираниот стрипофил.
Она што тука е клучно, е дека со сите истражувачки и публицистички потфати: двете Скици за (авторска!) антологија на Раниот и онаа на Младиот македонски стрип со опфат од воениот и повоениот период сѐ до 1970-тите години, потоа и наредниот период до раните 1980-ти; и особено со „Визуелната хроника“ (на публикации и на автори!) на македонскиот стрип – создадени се два релевантни времеплова и опишана е дијахрониската приказна на македонскиот стрип и, воопшто, на стрипот на македонско тло. Низ тие истражувачки зафати, нашата стрип-култура стекна сопствена медиумска меморија. Таа меморија и откри (впрочем, и сѐ уште открива!), и систематизира појави, творби, имиња и медиуми и на тој начин посочи сигурни аргументи дека македонското стрип-творештвото, афирмирано и надвор од македонско тло, е старо речиси девет децении, години послани со веќе дамнешно сликонизно творештво и култура.
Откривајќи ги историските дела на своите автори и творби, македонскиот стрип ја доби, и сега посветено и минуциозно ја надградува, својата освестена историја. |
Objavljeno: 04.06.2024.
|
|
