www.facebook.com/events/308939599899051/?notif_t=plan_user_invited&notif_id=1538163258883853

U ponedeljak 1. oktobra u 19 sati u KROKODILovom Centru za savremenu književnost na adresi Karađorđeva 43, biće otvorena izložba stripa i ilustracije Toni Zec mlade beogradske ilustratorke Ane Petrović. Izložba je prodajnog karaktera i trajaće do 30. oktobra.

Strip „Toni Zec“ je kratkog obima, jakog kolorita i specifičnog humora. Toni u njemu nije sam. Društvo mu prave:
BIKI – večito nezadovoljan bik, koji pati od viška realnosti,
CICI – šarmantna, zavodljiva zečica, koja puca od samopouzdanja,
MAŠA – melanholična mačka, koju muči neuzvraćena ljubav i
pomalo zaboravna BAKA, koja deli bezgraničnu ljubav i nesvakidašnje recepte.

Svi ovi likovi se susreću sa svakodnevnim životnim zgodama i nezgodama. Oni se ne libe da iznesu stavove i osećanja, pa ih je lako razumeti. Možemo ih osuđivati ili braniti, ali jedno je sigurno, u njima prepoznajemo ljude iz svoje okoline, a neretko i sebe same.
Nažalost, kunića Tonija više nema, ali će kroz crteže ostati večan.

NAPOMENA: Toni po stilu i karakteru deluje kao lik za decu, ali zapravo to nije. Preporučuje se starijima od 13 godina.

Ana Petrović se bavi ilustrovanjem i opremom knjiga i drugih publikacija za decu i odrasle. Završila je srednju Školu za dizajn, gde je stekla zvanje tehničar dizajna ambalaže. Diplomirala je na Fakultetu primenjenih umetnosti 2012. godine. Godinu dana kasnije, na istom fakultetu, završila je i master studije modul primenjena grafika, atelje grafika i knjiga, predmet ilustracija. Do sada je sarađivala sa različitim izdavačkim kućama (Odiseja, Kreativni centar, Gradska narodna biblioteka „Žarko Zrenjanin”...) i ilustrovala preko dvadeset knjiga (Da li ste vi žaba?, Slušaj kako mi lupa srce, Polisena i njeno prase, Doktor Proktorov prdiprah, Urnebesna fizika...). Stalni je saradniik festivala književnosti i ilustracije za decu KROKODOKODIL. Sarađivala je i u raznim projektima i učestvovala na više izložbi. Autor je lika i stripa „Toni Zec“. Živi i radi u Beogradu.

U svetskim korporacijskim strip produkcijama termin „spin-off“ poznat je već decenijama („spin-off“-ovi su znani i u drugim oblastima popularne kuture - od krimića do filmova i TV serija; u tu kategoriju spada i aktuelni film o Hanu Solou, junaku „Ratova zvezda“). Radi je o izdvajanju posebne pripovedačke linije iz glavnog toka nekog popularnog strip serijala i njenoj daljoj razradi manje-više nazavisno od osnovne linije. Opravdanja za ovakav postupak (osim finansijskih) mogu biti različita: od namere da se prikažu detinjstvo/mladost nekog junaka iz glavnog serijala ili da se neka epizoda/događaj posebno detaljno obradi. Tako se spaja lepo i korisno: publika voli da detaljnije upoznaje svet koji joj se dopada, stvaraoci su skloni da razvijaju početne ideje a izdavači „igraju na sigurno“ i računaju na dobru zaradu.

Sve napred navedeno, naravno, u principu (ne) važi za zemlju Srbiju (iz bezbroj razloga koji se vrte oko malog i slabog strip tržišta). No, od svakog principa postoji izuzetak a on se, ovde i sada, zove i preziva Marko Stojanović. Njegovom talentu, entuzijazmu i tvrdoglavosti nema ravna a rezultat svega toga je najpre serijal „Vekovnici“ koji je za deset godina svog postojanja ugledao svetlost dana u čak 10 albuma; a onda se od ove neobuzdane akcijsko-fantazijske vampirske sage odvojio „ogranak“ pod nazivom „Beskrvni“ koji je imao dva izdanja-albuma: „Mrtva straža“ (2012) i „Zla krv“ (2013) a sada je dobio i treći pod adekvatnim nazivom „Treći čin“.

Podela uloga na početku serijala „Beskrvni“ je sledeća: Aleksej Vasiljevič, donski kozak, dobija od gospodara vampira ponudu koja se ne odbija - da postane jedan od Dvanaestorice, kako se naziva gospodareva lična garda (zauzvrat će moći da podigne svoju decu). Zbog potpune efikasnosti kojom sprovodi gospodareve naloge Alekseja vrlo brzo i slikovito prozivaju „Kasapin iz Moskve“. Neko vreme sve izgleda da je kako treba dok Aleksej naprasno ne pređe na drugu stranu i počne da se bori protiv dojučerašnje sabraće. Šta ga je nateralo na ovaj korak (za sada) nije poznato (to je jedna od najznačajnijih zagonetki serijala) ali Aleksej žestoko i predano odrađuje svoj posao. Osveta traje decenijama a započinje ubistvom Hermana koji je Alekseja pretvorio (preveo) u vampira. Čitav zaplet „iscepkan“ je i predstavljen u pričama različitih dužina koje se odvijaju u sadašnjosti, na ovdašnjim prostorima, ali i u bližoj i daljoj prošlosti. Tako jedna do druge stoje vremenski udaljene priče a sa istim glavnim akterima (u njima se često pojavljuje Silvan, jedan od Dvanestorice, Aleksejev ljuti protivnik). U sadašnjosti prgavi Aleksej dobija i jednako nezgodnog i neobičnog saborca: Stefana Vukajlovića, inspektora novosadskog MUP-a koji je - vukodlak (!) što možda i nije neobično kad se zna da Aleksej poprilično podseća (zahvaljujući bakenbardima i mrkom pogledu) na opštepoznatog Vulverina. U „Trećem činu“ vampir i vukodlak pokušavaju da spreče pribavljanje važnog artefakta za gospodara vampira (u čemu neće uspeti ali će zato Silvan izvući definitivni „deblji kraj“). Između početka i kraja ove avanture upletene su dve minijature i epizoda „Slučaj“ (na 30 strana) koja je još jedan segment (još uvek tajne) Aleksejeve istorije: Hans Volc je preobraćenik koga Herman uvodi u krug Dvanaestorice (sve se dešava u II svetskom ratu, Nemci i vampiri su saveznici) kao onoga ko nalazi rešenja za probleme. Hansov zadatak je da predloži kako zaustaviti najezdu vukodlaka na ruskom frontu i, naravno, kako eliminisati Alekseja. Tragajući za Aleksejevom tajnom Hans shvata da se divi bivšem kozaku i da dele isti osećaj časti. On od Hermana saznaje šta je desilo sa Aleksejem; naravno, čitaocima je taj deo razgovora uskraćen ali im je „bačen mamac“ u vidu Hansovog zaključka da je Alekseju učinjena „neviđena gadost“ i da su mu jednim zamahom „namah oduzeli sve“. Na kraju Hans doživljava Alekseja kao saborca u borbi protiv istog neprijatelja.

Samozadata fragmentarnost dozvoljava Stojanoviću da kontroliše tenzije odnosno da maksimalno proširi panoramu događanja kao i da „da oduška“ svojim interesovanjima, iskaže poštovanje prema uzorima te, konačno, da ispriča neke zanimljive (često samodovoljne) priče. S druge strane, angažovanje brojnih crtača (kao i u „Vekovnicima“) koji su i zanatski i stilistički vrlo različiti unosi posebnu dinamiku u strip (svaka epizoda je drugačije crtana) i dodatno uvećava uverljivost odabranog pripovedačkog „metoda“ u kome je svaki segment bitan za celinu. „Treći čin“ je, stoga, na radost brojne publike, potvrda neprestanog širenja i razvijanja serijala, uz poštovanje savremenih strip kanona, umešno i sigurno vođenog Stojanovićevom imaginacijom i vizuelno atraktivno finalizovanog.

Francuski institut u Srbiji poverio je mladoj i talentovanoj strip autorki Jani Adamović da koncipira izložbu posvećenu strip autorkama. Nasuprot činjenici da su brojni ženski likovi prisutni u oblasti stripa, često hiperseksualizovani, autorke su često zanemarene u strip izdavaštvu.

Izložba Ona se budi/BD Egalite otvorena je u utorak 18.9.2018. u galeriji Francuskog instituta u Beogradu, a veče je započeto debatom na temu «Da li crtež ima pol?” u prisustvu renomiranih autorki: Lize Mandel i Žoane Šiper iz Francuske, predstavice kolektiva BD Egalite, iz Hrvatske Ivane Armanini  - urednice KOMIKAZA i Irene Jukić Pranjić, autorke antologije »Ženski strip na Balkanu«, i Marije Dobrić iz Srbije, autorke dva izdanja koja su promovisala žene u stripu, »Patagonija u Zoni F« i »Feminus Stripus Ludens«. One su predstavile svoj rad i doprinos na vizibilizaciji strip-umetnica, dok je autorka izložbe, Jana Adamović, predstavila svoje istraživanje i koncepciju izložbe. Debatu je moderirala Tatjana Nikolić, iz programa za afirmaciju ženskog stvaralaštva FEMIX.

Da li se suženi pojam „ženski strip“ odnosi na pol autorki ili na žanr koji interesuje žensku publiku? Ima li tema koje se isključivo tiču žena? Da li iko pominje „muški strip“? Da li su granice stvaralaštva određene polom? To su samo neke od tačaka o kojoj su ove umetnice govorile pred krcatom publikom, u opuštenoj atmosferi punoj smeha i dobre energije.

Izložba Ona se budi / BD Egalite rezultat je pogleda jedne mlade umetnice na položaj i rad njenih koleginica u oblasti Devete umetnosti. Na izložbi je predstavljeno preko 50 autorki stripa, od kojih je 12 Francuskinja članica kolektiva BD Egalite, dok su ostale iz Srbije, Hrvatske i Slovenije, a od toga, tri autorke su izvučene iz ropotarnice vremena: Ana Ljubov, Ljubica Cuca Sokić, čuvena akademska slikarka, i Desa Glišić, istaknuta novinarka i karikaturiskinja. Iako je uključen veliki broj autorki, ova izložba nije sveobuhvatna, već ima za cilj da prikaže koliko-toliko objektivan presek bogatstva likovnog izraza u ženskom stvaralaštvu stripa.
Pošto je jedan od glavnih ciljeva izložbe i vizibilizacija umetnica, katalog pored imena autorki i likovnih priloga sadrži i linkove za internet platforme na kojima predstavljaju svoj rad, gde ih ljudi mogu pratiti i kontaktirati (behance, facebook, instagram, artist nation, blogovi, itd.) kao i njihov kreativni moto, rečenicu koja najbolje opisuje njihov rad.

Za više o kolektivu BD Egalite, posetite njihov sajt: http://bdegalite.org

Izložba u Francuskom Institututu u Beogradu traje do 28.10.2018.

Deo izložbe obići će I Francuske institute u Zagrebu (od 17.10 – 6.11.) i u Ljubljani u okviru sajma knjiga (20.11.-25.11.2018.)

Regionalne autorke koje učestvuju u izložbi:

Iva Atoski – SRBIJA
instagram: ivaatoski

Nina Bunjevac – SRBIJA/KANADA
www.ninabunjevac.com

Manja Ćirić – SRBIJA
www.behance.net/manjaciric

Mina Davić – SRBIJA
www.artistnation.com/minnah

Bojana Dimitrovski – SRBIJA/SLOVENIJA
www.bojanadimitrovski.com

Marija Đeranović – SRBIJA
www.behance.net/Uzekamanzi

Jelena Đorđević – SRBIJA
www.besnglist.daportfolio.com

Ivana Filipović – SRBIJA/KANADA
Facebook: ivana.filipovic.artist

Jelena Kević Đurđević – SRBIJA/NEMAČKA
Art director SIXMOREVODKA
Instagram : blackgoldsun

Dragana Kuprešanin – SRBIJA
Facebook: dragana.kupresanin.5

Milica Mastelica – SRBIJA
instagram : milicamastelica

Ana Milojković Omi – SRBIJA
www.behance.net/anaomi

Ana Petrović – SRBIJA
www.facebook.com/anatonija

Sanja Stepanović – SRBIJA/SLOVENIJA
www.facebook.com/ceknicarija

Jelena Vasiljević – SRBIJA
www.jlnvasiljevic.com

Maja Veselinović – SRBIJA
www.majaveselinovic.com

Jelena Vučić – SRBIJA
instagram : meny_sempai_

Danica Radović – SRBIJA
www.behance.net/Danica_R

Kaja Abveršek – SLOVENIJA
www.kaja-avbersek.com

Nina Belingar – Strawberry Goose – SLOVENIJA
Instagram: strawberry_goose

Alja Grofelnik Pelzel – Puffyko – SLOVENIJA
Instagram: Puffyko

Katja Kovše – SLOVENIJA
www.katjakovse.wixsite.com/katkat

Sanja Pocrnjič – SLOVENIJA
Instagram: sanjadoesstuff

Ivana Armanini – HRVATSKA
www.ivanaarmanini.net

Valentina Briški  – HRVATSKA
www.behance.net/valentinabriski

Maja Duvnjak  – HRVATSKA
majadu.tumblr.com/

Mihaela Erceg – HRVATSKA
Instagram: a.artistotel

Sonja Gašperov – HRVATSKA
facebook: VucineSonjaGasperov

Helena Janečić – HRVATSKA
www.helenajanecic.tumblr.com

Dunja Janković  – HRVATSKA
www.dunjajankovicnews.tumblr.com

Irena Jukić Pranjić  – HRVATSKA
www.irenajukicpranjic.blogspot.com

Tea Jurišić  – HRVATSKA
www.behance.net/kvar

Helena Klakoćar – HRVATSKA
www.helenaklakocar.com

Rea Kordej – HRVATSKA
www.behance.net/reakordej

Lea Kralj Jager – HRVATSKA
www.behance.net/lkj

U dvadesetom broju Caka na središnjim stranicama je objavljena epizoda "Oaza u plamenu" iz serije "Bernard Prince" autora Grega i Hermanna, prvi od francuskih takozvanih albuma koji su za Cakove potrebe pokraćeni sa standardne četrdeset i četiri stranice na trideset i dvije. Takva prokrustovska politika dovela je do toga da dio negdanjih čitatelja Caka sad frkće na sam spomen toga magazina, no meni je, iako ih razumijem, toplo sjećanje na toliko puta pročitane stripove nekako važnije, toliko važno da vam čak – iako bih mogao poći provjeriti i ostati dosljedan povremenoj prevelikoj pedanteriji ovih tekstova – ne mogu ni reći koje su stranice "Oaze" izbačene. Nije mi važno, što zna dijete što su trideset dvije ili četrdeset četiri stranice, ono jede čokoladu kakvu nađe, a "Bernard Prince" je u svakoj svojoj inačici bio čokolada samo takva.

No, nisam zapravo toliko htio pisati o "Princeu", za to će valjda biti još prilike, koliko o Hermannovu mjestu u frankobelgijskomu stripu. Možda me pomalo gladnim ostavio recentan kolegin tekst u kojem je izjavio kako mu je u pravom trenutku Hermann pravo legao i onda na tome stao, ali već tri dana glavom mi se vrzma potreba da uobličim dojmove o Jijéu, Giraudu i Hermannu, svetom trojstvu frankofonog westerna. Ne mislim ih pritom rangirati ni jednoga proglašavati boljim od druge dvojice, to su ćorava posla i ne znam jesam li ikad našao top listu koja se nije mogla svesti na spoj nagnuća autora popisa i stripova koji su mu pravo legli u pravome trenutku. I Giraud i Hermann su učili od Jijéa – jedan direktno, drugi posredno – ali govoriti moram o svoj trojici jer učenici nisu zasjenili učitelja kao što se ni njih ne da otpisati kao puke epigone.

Ista domaća zadaća na kojoj su se zatekli, western – Jijé 1954. na "Jerry Springu", Giraud 1963. na "Poručniku Blueberryju" i Hermann 1969. na "Comanche" – razlog je zašto ih uopće smijem uspoređivati. Od sve trojice Hermann je, čini se, jedini koji je za westernom žudio. Giraud, čije su tematske sklonosti crni humor i znanstvena fantastika, se bio zatekao na pravom mjestu kad se tražilo crtača za "Blueberryja" i poslije je svoj rad na toj uspješnoj seriji nerijetko opisivao kao "robiju", dok je Jijé, slikar koji je stripom hranio četvoro djece i za Spirou ilustrirao više stripova tjedno, bio prvi nakladnikov izbor kad se pokretala svaka nova serija pa ga je zapao i "Jerry Spring". Hermann se, pak, tom žanru, u klasičnoj ili postapokaliptičnoj "Jeremiah" inačici, redovito vraćao te je zabilježeno i kako je gunđao da je Greg, kao urednik časopisa Tintin, sabotirao njegove autorske prijedloge westerna da bi ga po svome scenariju upregao u "Comanche". Način na koji su serije nastale ne umanjuje im, međutim, kvalitetu. Kao što je u povijesti stripa jedno vrijeme često bila riječ (Foster mi je na pameti, ili Maurović), profesionalni ponos je i one autore koji nisu nužno sanjali karijeru u stripu tjerao da stvore vrhunska djela. Neka je Jijé uzeo "Springa" iz čiste alimentarne potrebe ili Giraud "Blueberryja" iz želje za afirmacijom, to se nije vidjelo na nacrtanim stranicama – za Girauda se, štoviše, može reći kako se na grafičkoj izvrsnosti to više trudio što mu je strip manje drag bio – a Hermannov je prznički otpor primjetan tek u zadnjem albumu "Comanche" gdje Gregu za oproštaj podvaljuje moderne telefone i japanske turiste.

Razlika koju među trojicom autora vidim je u pristupu scenarističkom predlošku. Vrlo pojednostavljeno, uza sve opasnosti koje pojednostavljenja donose, reći ću da Jijé priče ilustrira, da Giraud crta strip, a Hermann pravi film. To ne kažem kako bih slavio Hermanna – iako "Comanche" volim puno više od "Blueberryja", "strip" mi zvoni puno jače nego "film" – već kako bih podvukao razilaženje prosedea. Jijé, cijelu generaciju stariji od druge dvojice, prizore niže poštujući nužne zahtjeve prepoznatljivosti likova, izmjene planova i čitljivosti radnje, ali se rijetko zamara savršenstvom kompozicije ili slijeda i skoro nikad ne podliježe želji za naročito spektakularnim kadrom. Njegovo veselje je u dobro obavljenom poslu, obilno natopljenom tušem i jedine sekvence koje iz njegovih stripova baš pamtim su manični Laverdureovi gegovi iz "Tanguyja i Laverdurea", gdje Jijé demonstrira dar za burleskni ritam (dodajmo tome šačicu satiričkih tabloa zbog kojih se katkad pitam kakve bi stripove Jijé crtao, ako bi ih crtao, da je imao manje djece). Usporedi li ga se s Jijéovom poezijom pokretnih mrlja, Giraudov je Divlji Zapad dorađeniji i ujedno potpuno nestvaran prostor. Često kažem (dobro, ne baš često, nema toliko ljudi koje bi takvo što zanimalo slušati) kako je Jean Giraud najbolji karikaturist francuske škole (dok je André Franquin najbolji realist). Znajući to, a našašvši se u žanru čiji čitatelji brkaju ono što znaju iz filmu sa stvarnošću, Giraud se s urođenom težnjom za sprdnjom hrvao tako što se dokumentirao koliko je išlo i posezao za fotografijama, povijesnim i holywoodskim, kad god je trebalo nacrtati kakvu samostojeću ilustraciju Blueberryja ili naslovnicu za koji od brojnih albuma. U samom stripu, srećom, nije previše posezao za fotografijom, puštajući da ga nosi stilizirani pripovjedni impuls i kroteći to zatim sve razvijenijim, sve spektakularnijim grafizmom. Rezultat je svijet koji je, od najmanjeg kamena do najšire panorame, točno onoliko uvjerljiv koliko i znanstvenofantastični pejsaži koje je Giraud crtao pod pseudonimom Moebius. "Poručnik Blueberry", taj savršeno ispričan western – Giraud izuzetnu pozornost posvećuje konstrukciji stranice, za razliku od Jijéove pažnje koja traje jedan kadar – zapravo je SF.

Svemu tome Hermann, Giraudov vršnjak koji se stripom počeo baviti skoro desetljeće kasnije, pristupa za stepenicu ambicioznije. Što je Jijéu kadar, a Giraudu stranica, Hermannu je album. Zlobno bih mogao reći da su mu na ruku išle Gregove kompaktne priče (Charlierovi scenarije za "Blueberryja" djeluju složeniji, ali samo su beskonačniji), no i nakon što se osamostalio Hermann je pokazao neviđenu vještinu ritmičkog sklapanja albuma. Usto, njegov svijet živi. Gdje Jijé prostor skicira, a Giraud crnči na kulisama, Hermannov je svijet živ koliko i likovi koji se njime kreću. To je ona često spominjana "prljavština" Hermannovih stripova, to je u korijenu njegova zahtijeva Gregu da u "Bernarda Princea" ubaci svakovrsne prirodne katastrofe. Hermann, taj školovani dekorater, bolje od ikoga u stripu razumije da dekor nije nešto čime se kadar puni kako ne bi zjapio, već prostor u kojem, kad je dobro načinjen, oživljava neživo. A rijetko je nešto živo kao kod Hermanna koji se u svome zlatnome periodu predano trsio da za svaku scenu nađe način na koji još u stripu nije bila nacrtana. Sjećam se stranice iz "Comanche" – sjećam se mjesta gdje sam je pročitao! – kad nasmijani Meksikanac potegne revolver, a Hermann tako postavi kadrove i pomakne kameru da bih se mogao zakleti da nijedan revolver ni u jednome stripu ili filmu nije brže potegnut. A kad tamo: crte na papiru! Mnogi su se poslije trudili prenijeti film na papiru, a uspjeli samo da sve izgleda usporeno, ukočeno, našminkano, mrtvo. Samo je Hermann, taj neukrotivi "Ardenski vepar" kojem je četrdeset godina izmicala Velika nagrada Angoulêmea ne samo zato što je Belgijac već i zato što mu nije u prirodi bilo ići niz dlaku tržišta pa crtati lijepe ljude koje u lijepome svijetu čekaju lijepi završetci, uspjelo načiniti strip za koji nam se čini da se miče i kad mu zaklopimo korice, da jeku larme koju stvaraju palice što bjesomučno tuku po usnulim močvarnim vodama čujemo i nakon više od trideset godina.

(Nastavlja se ...)

KONKURS SALONA STRIPA SKC BEOGRAD 2018:

Broj pristiglih radova na konkurs:334; Broj učesnika: 377, Broj zemalja iz kojih su radovi stigli: 25; Broj stranih učesnika: 118; Broj domaćih učesnika: 259; Broj dečijih radova: 178

Radove su slali umetnici iz sledećih zemalja: Bosne i Hercegovine, Bugarske, Crne Gore, Estonije, sa Filipina, Hrvatske, Italije, Japana, Kanade, Kine, Mađarske, Makedonije, Moldavije, Poljske, Portugalije, Rumunije, Rusije, Slovačke, Slovenije, Srbije, Turske, Ukrajine, Urugvaja, Uzbekistana, (i po prvi put je rad na konkurs ove godine stigao iz) Vijetnama.

Žiri Salona stripa SKC Beograd 2018. je radio u sledećem sastavu: Maja Veselinović, strip autor i ilustrator; Boban Savić Geto, strip autor i ilustrator; Željko Pahek, strip autor i ilustrator; Igor Kordej, strip autor; Aleksandar Zograf, strip autor

          NAGRADE

          NAGRADE ŽIRIJA:

VELIKA NAGRADA SALONA (GRAND PRIX):
Đorđe Milović, Srbija, “Ružičasto za početnike”

NAJBOLJE OSTVARENJE U DOMENU KLASIČNOG STRIP JEZIKA:
Iva Grueva, Bugarska, “The Formula of Success”

NAJBOLJE OSTVARENJE U DOMENU ALTERNATIVNOG STRIP JEZIKA:
Bojan Milojević, Srbija, “Zamka”

NAJBOLJI SCENARIO:
Nebojša Vasilić, Serbia, “Div junaci”

NAJBOLJI CRTEŽ:
Iva Atoski, Srbija, za rad “Maestralna Marija”, po scenariju Ivane Nešić, Srbija

SPECIJALNA NAGRADA ŽIRIJA ZA INOVACIJU U STRIP UMETNOSTI:
Nebojša Vasilić, Srbija, “Div junaci”

          NAGRADE ŽIRIJA U KATEGORIJI TAKMIČARA DO 15 GODINA

MLADI LAV:
Tijana Dabić (2005), Srbija, “Pobuna u šumi”

SPECIJALNA NAGRADA ŽIRIJA ZA NAJBOLJU IDEJU:
Drina Opačić, Srbija, “Miško i Dlakavi”

SPECIJALNA NAGRADA ŽIRIJA ZA ZREO I MAŠTOVIT IZRAZ:
Mateja Milojević (2005), Srbija, “Lale & Klempa”

SPECIJALNE NAGRADA ŽIRIJA ZA NAJMLAĐE AUTORE:
Lara Cimerman (2012), Srbija, “Igra jednoroga”
Marko Lekić (2012), SRBIJA, “Moji heroji”
Mihailo Jovančević (2012), Srbija, “Život Svetog Save u slikama”

          NAGRADE PRIJATELJA SALONA:

NAGRADA STRIPOTEKE:
Senka Milutinović, Srbija (crtež), Marko Šerer, Srbija (crtež & kolor), po pesmi Žaka Prevera, “Kako naslikati portret ptice”

NAGRADA IZDAVAČKE KUĆE SYSTEMCOMICS:
Milosav Ostojić, Srbija (scenario & crtež), Saša Arsenić, Srbija (kolor), “Vojnici iz bajke”

NAGRADE IZDAVAČKE KUĆE DARKWOOD:
Ivan Đurović, Srbija (scenario), Miodrag Jovanović, Srbija (crtež & kolor), “Vuk”
Nađa Tiodorović (2006), Srbija, “Zmaj Ognjeni Vuk”
Jelena Krkajlić, Srbija, “Shattered dreams”

NAGRADA KNJIŽARE DELFI:
Senka Milutinović, Srbija (crtež), Marko Šerer, Srbija (crtež & kolor), po pesmi Žaka Prevera, “Kako naslikati portret ptice”

NAGRADA IZDAVAČKIH KUĆA MAKONDO I BELI PUT:
Viktoria Sorokina, Estonija (scenario), Malika Vještica, Srbija (crtež), “Secret Admirer”

NAGRADA IZDAVAČKE KUĆE BESNA KOBILA:
Predrag Bačkonja, Srbija, “Visitor”

NAGRADA IZDAVAČKE KUĆE MODESTY STRIPOVI:
Tomislav Košta, Hrvatska, “Korak neba”

NAGRADA ČASOPISA STRIPOLIS:
Gențiana Dumitrașcu, Rumunija (scenario, crtež & kolor), Andrei Dumitrașcu, Rumunija (crtež), “Gigi & Katerina / A Fragile Love tale + our buildings diary”

NAGRADA KLUBA KOLEKCIONARA "S" I MALE PRODAVNICE RETKOSTI:
Maša Milosavljević (2002), Srbija, “The Dragon Guardian”

NAGRADA STRIPARNICE KEN STRIPOVI:
Denis Krajačić (2003), Srbija, “Jedna savremena priča iz Grčke mitologije”

NAGRADA KNJIŽARE ALAN FORD:
Pavle Zelić, Srbija (scenario), Nenad Cvitičanin, Srbija (crtež & kolor), “Nisam mali”

NAGRADA IZDAVAČKE KUĆE FORMA B:
Mladen Mirović, Srbija (scenario), Đorđe Lukić, Srbija (crtež), “Neverend”

Zagrebačka udruga „Art 9“ pokrenula je biblioteku „Strip i stripologija“ koju uređuje Veljko Krulčić.

Prvi naslov ove nove biblioteke je „Otkrivanje stripa“, knjiga opsega četiristotinjak strana, u tvrdom povezu, u kojoj su sakupljeni tekstovi o stripu koje je u proteklih četvrt stoljeća napisao filmski i strip kritičar Tomislav Čegir (r. 1970. godine), zahvaljujući kojima se nametnuo kao jedan od najvećih autoriteta i poznavatelja devete umjetnosti na ovim prostorima.

Knjiga je podijeljena u osam poglavlja: „Povijest u stripu“, „Američki zapad u stripu“, „Hugo Pratt“, „Svebor i Plamena“, „Književnost u stripu“, „Made in Hrvatska“, „Stripofilija“ i „Eddy Biuković“.

Sveukupno je objavljeno pedeset eseja, kritika, predgovora, uključujući i studiju „Edvin Biuković – naslijeđe domaćeg stripa“ kojeg je Čegir napisao za katalog umjetnikove retrospektive koja je ujesen 2017. godine održana u Klovićevim dvorima, ali koja na kraju nije objavljena!? Usput budi rečeno, radi se o studiji opsega 40-ak kartica.

Među ostalima, čitatelji će ovom knjigom moći steći dodatna saznanja o o desetinama i desetinama značajnih stripova i njihovih autora (primjerice o Igoru Kordeju, Goranu Sudžuki, Juliju Radiloviću, Radovanu Devliću,  Heleni Klakočar, Dušanu Vukotiću, Bordi Dovnikoviću...),  kao i onima manje poznatima (Ivan Mišković, Teodor Trick, Albert Kinert, Goran Duplančić). Strane velemajstore stripovnog kazivanja, pak, predvode Alex Raymond, Francois Bourgeon, Jean Giraud, Ruta Modan, Jose Ortiz,  Manfred Sommer, Jean-Pierre Gibrat, Hermann, Milazzo, Sorel, Mael...

Iz objavljenih tekstova jasno je da su npr. rijetki oni koji toliko toga znaju o Hugu Prattu koliko o njemu i njegovim stripovima zna Tomislav Čegir.

Usput budi rečeno, kazalo imena i naslova u „Otkrivanju stripa“ broji gotovo tisuću jedinica!

Cijena knjige „Otkrivanje stripa“ je 222,22 kn (odnosno 33,33 eura), a dostupna je u striparnicama i knjižarama.

Matej Kocjan – Koco in nikolovski: Drug drugemu drug
Stripburger/Forum Ljubljana, 64 čb str., A4 položno, barvna naslovnica, 7 eur

Drug drugemu drug je izvirna stripovska izdaja, ki je nastala kot plod sodelovanja dveh družbeno odgovornih in angažiranih avtorjev. Matej Kocjan - Koco je najprej ustvaril strip in predlogo zgodbe, to pa je potem Nikolovski predelal v sodobno rapersko pesnitev. Tako je nastala prva slovenska knjižna rap pripoved v stripu.

Drug drugemu drug slika usode sodobnih beguncev in njihov beg na varno. Zgodbo spoznavamo skozi oči brezdomnega mačka, ki se pridruži begunskemu paru na poti v varnejše kraje. Tako služi kot rdeča nit, ki se vleče skozi zgodbo, ter kot nekakšen pripovedovalec, ki opazuje naše človeško početje, ne da bi ga kakorkoli komentiral. Strip v žlahtni sartrovski maniri angažirane literature bralcem ne dopoveduje, kaj naj mislijo, in jih spodbuja, da sami odkrijejo in zavzamejo svojo etično držo. Na ta način ta stripovska rap pripoved načenja tudi najtežja vprašanja, ki se porajajo ob tem: odnos do bližnjega, solidarnost, miroljubnost ...

Kocova neposredna risba ter udarnost rap poezije Nikolovskega nevsiljivo naslavljata vest bralcev in jih spominjata, da je boljši svet možen in dosegljiv, le na pot tja se je treba odpraviti.

O AVTORJIH:
Matej Kocjan – Koco; Slovenski strip avtor, pedagog, za nekoga tudi kulturni parazit. V svojih stripih se ne omejuje na vsakdanje teme. Prisega na zdravo pamet in je hudo alergičen na vsakršno enoumje.
DARKO Nikolovski; Slovenski raper, igralec, režiser in družbeni aktivist. V svojih delih se dotika socialnih, političnih in zgodovinskih tem.

Stripovski album: september 2018 / 64 čb str. / barvna naslovnica / mehka vezava /
cena: 7 eur
Izdajatelj: Forum Ljubljana / posebna izdaja revije Stripburger /zbirka O / gl. in odg. urednica zbirke: Katerina Mirović
Knjiga je del Stripburgerjevega naročniškega paketa 2018, ki vsebuje 8 izdaj (2 revijalni in 6 posebnih) za prijaznih 33 eur.
Distribucija: Buča knjigotrštvo. Knjiga bo kmalu na voljo v vseh stripu prijaznih knjigarnah. Vabimo vas tudi k nakupu
v naši spletni striparni.
Za naročila in recenzijske izvode pišite na: burger@mail.ljudmila.org
Vizualni material za novinarje je na voljo tukaj.
Knjiga je izšla s finančno podporo Javne agencije za knjigo RS.

Zoran Smiljanić & Blaž Vurnik: Ivan Cankar: podobe iz življenja
Na knjižne police pa prihaja tudi stripovska biografija Ivan Cankar: podobe iz življenja, ki portretira pisatelja in njegovo življenje, čas, v katerem je živel, pa tudi njegove sodobnike. Ob stoti obletnici Cankarjeve smrti sta jo skupaj ustvarila zgodovinar in scenarist Blaž Vurnik in stripar Zoran Smiljanić, uradni izid pa bo knjiga doživela v torek, 2. oktobra, ko se bo ob 18. uri dogodila tudi premierna predstavitev v Mestnem muzeju Ljubljana. Že sedaj pa lahko strip ob petkih berete v Mladini! Prednaročila sprejemamo na: burger@mail.ljudmila.org

STRIPBURGER NA FESTIVALU STRIPA TINTA
2.–14. oktober 2018, več prizorišč

Oktobra prihaja tudi festival stripa Tinta, v okviru katerega tudi mi pripravljamo kopico raznolikih dogodkov!
Na festivalu bo poleg obeh že omenjenih tandemov Koco & Nikolovski ter Smiljanić & Vurnik svoj najnovejši stripovski album predstavljala še Kaja Avberšek, obeta se ekskluzivni predogled v nastajajoči, že četrti del epopeje o nepremagljivem Jazbecu izpod peresa Marka Kocipra, znova bo moč slišati v živo Ta ljudske v stripu, seveda nas boste v družbi naših izdaj in avtorjev našli tudi na stripovskem sejmu v Kinu Šiška! Tja v goste prihaja tudi hrvaška stripovska avtorica Helena Klakočar – v naši zbirki Ambasada Strip je pred leti izšel prevod njenega odličnega in v Angoulemu nagrajenega albuma Nemirno morje, veselimo pa se tudi Darka Macana, hrvaškega mojstra  stripa v teoriji in praksi,  ki bo na Tinti vodil scenaristično delavnico, namenjeno vsem ustvarjalcem stripa, risarjem in stripovskim scenaristom. Prijave že zbiramo na: core@mail.ljudmila.org.

Več informacij o vseh prihajajočih dogodkih najdete tukaj!
Se vidimo na Tinti!

PRIPOROČAMO
Vse mlade striporisce vabimo na delavnici, ju organizirajo naši prijatelji: prva s francosko striparko Liso Mendel se bo dogodila že jutri (!), druga, za vse mlade tiskarske navdušence pa prvi vikend v oktobru.
-Stripovska delavnica (12+) / mentorica: Lisa Mandel (FR)
četrtek, 20. semptember 2018, 15.–17.00, Francoski inštitut v Ljubljani; prijave na: ifs@institutfrance.si
-Lesorez in strip (15+)/ mentorja Andrej Štular in Marko Drpić
sob. in ned., 6. in 7. 10. 2018, 10.00–14.00, tipoRenesansa, Ljubljana; Prijave na: info@tiporenesansa.com

Forum Ljubljana, Zavod za umetniško in kulturno produkcijo, Metelkova 6, 1000 Ljubljana
burger@mail.ljudmila.org, www.stripburger.org

1.mesto "ZLATAN STRIP"
"ULAZAK U HAREM" Aleksa Gajić - crtež i boja,
Marko Stojanović - scenarij

2. mesto "SATIR"
Vladimir Kuzmanov (USA) - crtež, scenario Catherine Mesure (SAD)
i Vladimir Popov (Srbija) - color i leterer

3. mesto "MURK"
Fernando Sosa (Argentina)

• Nagrada za umetnički izraz "LIČNA KARTA" - Dušan Gačić
• Nagrada Scenario: Predrag Đurić (Srbija) za strip "LJUBAV JE U VAZDUHU"
• Nagrada Strip centra Makedonije "KENTAUR" - Dražen Brkić (Hrvatska) i "EXPERIMENT" - Kathleen Kralowec (USA)
• Najstariji  učesnik: Bogdan Nikolić (Skople, Makedonija) 84 za strip "KOLIKO STARI LJUDI IMAJU VREDNOST?"
• Najbolji strip autora do 14 g: "MOJ SAN" Jane Buteska (Skopje)
• Najbolji strip autora do 18 godina; "ZBOGOM" Mina Gajtanović (Novi Pazar)
• Najbolji debitantski  strip: "LOŠ SAN" Jane Ilievska (Skopje)
• Najmlađi ućesnik: Iva Cvetković (Leskovac, Srbija) 7 G

Postoje drevni porivi, drevni zakoni i drevni rituali koji i danas gospodare ljudskim životima. A to naročito važi ako ste princeza Dijana od Temiskere, Čudesna Žena, pred kojom se Danijela Velisunizila, zatražila da joj bude pokornik, zatražila zaštitu i da se njena sudbina spoji s Dijaninom.

Danijela je zazvala HIKETEJU.

Ali njena prošlost je mračna, toliko mračna da je na njen trag navela Mračnog Viteza – i zaštititi Danijelu uopšte neće biti lako... a možda ni pravedno. Međutim, kazna za kršenje hiketeje je strašna, čak i za žene koje su čudesne...

DARKWOOD vam ponosno predstavlja HIKETEJU, iz pera Grega Rake i četkice Dž. G. Džounsa, grafičku novelu koja Dijanu stavlja u nerešivu situaciju poput onih iz grčkih tragedija i definiše Čudesnu Ženu za novi

Tvrdi povez po promo ceni od 890 dinara možete kupiti OVDE, a meki povez po promo ceni od neverovatnih 690 dinara možete kupiti OVDE.

Od ove godine Centar za likovno vaspitanјe dece i omladine Vojvodine i Strip vesti zajedničkim snagama organizuju strip konkurs za učenike osnovnih škola Srbije. pošto se Marketprint nakon 30 godina podrške ovom konkursu povukao, Strip vesti su preuzele tu ulogu s nadom da će ovaj projekat opstati i biti bliži ljubiteljima stripa, te tako dobiti vremenom veću i širu podršku.

CENTAR ZA LIKOVNO VASPITANJE DECE I OMLADINE VOJVODINE
I STRIP VESTI
RASPISUJU KONKURS ZA 31. IZLOŽBU AUTORSKOG STRIPA
UČENIKA OSNOVNIH ŠKOLA SRBIJE

Strip kao mogući vid stvaralaštva, izražavanja i komunikacije našao je sigurno mesto u nastavi likovne kulture i izložbeno-instruktivnoj delatnosti Centra. U želјi da nastavimo ovu akciju i pretvorimo je u stalnu izražajnu potrebu mladih, naglašavamo neophodnost za još adekvatnijim odnosom prema nizu problema zakonitosti likovnih umetnosti, specifičnosti medija stripa i programu nastave likovne kulture.
Uslovi konkursa :
-strip mora biti originalno i samostalno rešenje učenika
-svaki učenik može da pošalјe po jednu tablu (stranu) ili 3 do 4 trake (kaiša) stripa
-eventualna upotreba boje treba da bude u funkciji crteža i ideje
Prispele radove će pregledati stručni žiri i dodeliti tri prve, tri druge i tri treće nagrade. Posebno priznanje biće dodelјeno likovnom pedagogu za kolekciju radova.

Radove slati do 10. novembra 2018. godine na adresu Centra za likovno vaspitanje

USLOVI KONKURSA SU:
Na konkursima mogu učestvovati sva deca predškolskih ustanova, osnovnih i srednjih škola, preko ustanova ili individualno. Radovi se ne vraćaju nego ostaju u zbirci Centra za likovno vaspitanje. Molimo Vas da ne šalјete radove koji sadrže organske materije (plodovi prirode, začini...). Organizator zadržava pravo da radove koristi za druge neprofitabilne izložbe, u dobrotvorne svrhe i da ih reprodukuje u štampi.

Adresa Centra je:
Cvećarska 22, 21000 Novi Sad,
mob. 063 1074771
clikvasp@gmail.com
www.likovnicentardece.org

Izdao sam kolumnu prošli ponedeljak. Nije išlo, ipak je pobedio moj život (da kukam rekao bih "problemi") izvan stripa…;)

Dakle:Tornjevi Boa Morija naspram Valijanta, Princa Valijanta.

Jedan deo mog odrastanja, poprilično bitan, bio je i Princ Valijant. Bajni vitezovi, sjajne avanture, romantični pustolovni život. Fosterov akademski crtež je bio raskošan i ubedljiv. Sve mi je tada bilo na mestu.

Onda je osvanula jedna neobična naslovnica Strip Arta (43/1984). Niz kadrova istorijskog stripa. Zaintrigirao me je i, naravno, kupio sam ga. I dan danas mi je smešna moja primarna ideja kako je reč o ruskom stripu. Devojka, Babet, širokog lica s maramom, kosidba žita, kao sa ruskih plakata. Ali to je u ovoj priči nebitno, mada meni uvek smešno. Traume učenja ruskog u osnovnoj ostaviše nesagledive posledice.

Bio je taj strip - Tornjevi Boa Morija - pravo prosvetljenje. Nakon romantičnih prikaza, mada je Valijant pokušavao da koketira sa korektnim prikazom života izvan sjaja Kamelota i viteštva, došao je jedan istorijski strip koji je bio neuporedivo bliži ogoljenoj istini. Uz Hermanov crtež koji svo to blato srednjeg veka čini ubedljivim, meni više nije trebalo.

Udarao je gde treba, i gazio stazama koje se meni sviđaju. Koje više poštujem.

Da, za mene su Tornjevi ispred Valijanta. Ne umanjuje to vrednost i značaj Valijanta, njegovo mesto je stabilno u istoriji stripa i mom srcu. Samo što danas, nakon Tornjeva, svaka romantična scena dvorske raskoši, sjajnih štitova i zlatom opšivenih zastava, vuče pomisao koliko je Babet i Žermena ispod toga pokopano.

Tornjevi su preusmerili moje interesovanje za strip u jednom novom pravcu, taman kad mi je za to bilo vreme.

Интервју:
ВЛАДИМИР ТРАЈАНОВСКИ,
ДИЗАЈНЕР НА СТРИП-ПУБЛИКАЦИИ

И покрај тоа што не е доволно експониран во пошироката јавност, неговото име во македонските стрип-кругови е многу добро познато. А без оглед дали тоа вам ви значи нешто или пак можеби не, Владимир Трајановски во моментов несомнено е еден најголемите поборници за подигање на нивото на стрип-културата во Македонија.
Родум е од Охрид, град кој особено имајќи го предвид неговиот не многу голем број жители, е меѓу ретките македонски расадници на стрип-таленти. Од скоро и самиот Трајановски се запишува во листата на македонски стрип-автори, објавувајќи го во Шведска својот стрип „Каш-кавал“. Во последните две години се јавува и како иницијатор за одржување на неколку промоции на домашни стрип-изданија во Охрид. А уште од поодамна е познат како еден од ретките македонски дизајнери на стрип-публикации.
Трајановски е дизајнер, што впрочем е негова професионална определба, на некои од графички најубаво уредените лиценцни стрипови објавени во Македонија, меѓу кои првите броеви од Гигантите „Марти Мистерија“ и „Дилан Дог“ во издание на „Варм Комикс“ од Прилеп. Во 2011 година тој ја дизајнира графичката новела „Модус Вивенди“ на Дарко Богданов, чиј дизајн, кога во прашање се македонските стрип-изданија од овој тип, според мене допрва претстои да биде надминат. А од неодамна се потпишува и како автор на типографското лого на магазинот „Деветка“, за кое издавачите на оваа најнова македонска сериска стрип-публикација не штедеа пофални зборови на негова сметка.
А сето погоре наброено, како и многу повеќе во делот кој следува, верувам дека ќе биде доволна причина за до крај да го прочитате ова опширно интервју со охридскиот дизајнер и голем вљубеник во деветтата уметност – Владимир Трајановски.

1. Се потпишувате како дизајнер на поголем број стрип-изданија објавени кај нас. Дали вашиот ангажман на нив бил од исклучиво професионален карактер, „дојден – услужен“, или со оглед на тоа дека сте пасиониран стрип-вљубеник повеќе се сведува на желба да се подигне стрип-културата во Македонија?
Пред десет години, на тогашниот стрип-форум, се појави прилика да соработувам со еден млад издавач на лиценцни стрип-изданија на македонски јазик („Варм Комикс“). Веројатно желбата да се направи нешто убаво (во визуелна смисла) беше голема, а дополнително и дадениот простор, па се трудев насловните да се што поблиску до оригиналите, се прилагодуваа и типографските елементи, составив два стрип-фонта во некоја бета верзија, специјално за тие изданија. Да биде сѐ на едно културно ниво. Таа соработка траеше одреден период, ќе останат изданијата, како сведоштво. Оттогаш целосно имам обработено само едно издание на еден млад наш автор, мислам беше премиерно дело. Еден убав предизвик, специфичен жанр и нарација. Последно соработка се случи со еден домашен издавач на стрипови („Стрип квадрат“), за насловот на нивниот стрип магазин. Контактирав своевремено и со најновиот издавач на лиценцни стрипови на македонски јазик, M-Comics, им споделив неколку адаптирани логотипови од изданијата на Бонели, кои сум ги изработил претходно, ако сакаат да ги употребат. Можеби бев поттикнат од лошата изведба на логотипот на „Магичен ветар“, кој во вториот број се поправи, не знам дали после таа моја сугестија и реакција.

Во сите овие проекти, во сите овие искуства прва е љубовта кон стрипот, желбата да се придонесе на некој начин, во одреден сегмент. Тој стрип-форум нè поврза, нè запозна, овозможи да се створат познанства и надвор од виртуелната реалност, па на некој начин беше генератор индиректно и на она што изминатава деценија, скромно, сум го сработил во ова поле. И овде, секако, покрај сентименталниот момент, битен е и професионалниот, односно мора да се труди човек да одржи некое ниво. Испечатениот производ да биде изведен како треба. Мислам дека во овој момент, сите домашни изданија, од областа на стрипот, се обработуваат графички од луѓе кои читаат стрипови, кои го сакаат стрипот, кои не се само обични дизајнери. Има одреден број активни чинители кои сакаат стрипот да се одржи на некое ниво.

2. Книжевната мудрост вели „не суди за книгата по нејзините корици“. Важи ли ова и за стрип-публикациите?
Стрипот е повеќе визуелна категорија, уметничка, отколку литературна. Првиот момент кој ме привлече, уште како дете на киосците беше илустрацијата, дизајнот, или изгледот, често големиот формат, боите. И денес, корицата е првиот индикатор, или провокатор, инструмент за привлекување, да се направи одредено дополнително истражување во врска со авторот или приказната. Ако се има прилика да се види, земе во раце одреден стрип, превагнува веројатно во конечната одлука да се купи, или прочита. Ние, овде, сме имале прилика да посведочиме два различни пристапи во однос на пакување на стрип-производот, или негова продажба.
Во времето на СФРЈ, предводник на таа стрип-индустрија беа т.н. „pulp изданија“, најпознато она со жолта линија, кои досегнуваа и до стотици илјади тираж, се читаа од различни слоеви во општеството, различни генерации. Се одеше на квантитет, поретко на квалитет, кој пак се манифестираше преку одредени помали едиции, за сладокусци, би рекол, каде имаше изданија во тврд повез, со подобра обработка, отпечаток, во боја итн. Дали тој квантитет беше наложен од државата, што повеќе луѓе да имаат пристап до стрипови, да нема разлика помеѓу читателите, не знам. Но доминираше. Затоа и изданијата не издржуваа долго. Освен ако беа во рацете на колекционерите, пасионираните, кои ги чуваа. Пред неколку години, најдов кај уличен продавач одреден број стрипови од таа едиција со жолта линија, од пред две или три децении, но сочувани безмалку беспрекорно. Права реткост.

Пред нешто повеќе од една деценија, по многу неуспешни транзициски обиди, од север, од Хрватска, беше наметната поинаква естетика, дотогаш невидена на овие простори. Беспрекорни изданија, од секој аспект. Тотална спротивност на евтиниот распадлив материјал, на мекиот повез од социјализмот. Предизвикаа одреден земјотрес, кај оние кои читаа стрипови. Можеби за првпат луѓето на овие простори имаа прилика да видат колку дизајнот, припремата, материјалот, можат да сменат во перцепцијата за стрипот. За многумина станаа „must have“, но за овој стандард, и денес, се прескапи. Ако некогаш стрипот беше достапен за сите, овие изданија можат да ги имаат само финансиски спремните. Тиражот е неколку стотици пати помал. За тоа време дури и смешен. Но денес, одредена реалност. Бидејќи се работи за мали, независни издавачи, а не државни НИП, и нема повластици, субвенции, државни програми.
Во вакви услови, префинетиот дизајн, чувство за естетика, готовиот производ, допира само до една лимитирана публика. Најчесто оние кои почнале, кои пораснале со евтините саморазградувачки изданија од социјализмот. Денес имаме на понуда неколку едиции од одредени стари изданија, или репринти, во тврд повез, во боја, со дополнителен материјал и сл. Во светот, добриот дизајн кај стриповите е веќе своевиден стандард, луѓето се навикнати. Од новински каиши, до супер луксузни тешки книги – стрипот поминал навистина долг пат.     

3. Колку македонските стрип-изданија имаат добар дизајн?
Изминативе неколку години, поголемиот број изданија кои се појавија во Македонија се дизајнерски сè подобри и подобри. Моментално, тука е една нова едиција на стрип-албуми, кои го следат мошне добро оној регионален стандард поставен најнапред од неколку хрватски издавачи, па не ми се веруваше дури дека кај нас вакво нешто може да се изведе. Секако, ова се адаптирани изданија, меѓутоа ќе ги вклучам во оваа група. Списанијата и ревиите на еден национален стрип центар, како и серија стрип-албуми односно омнибус изданија на наши реномирани автори се исто така во оваа група. Веројатно давањето простор на свежите, нови идеи и земањето поинаков правец вродија со плод, па публиката има прилика да види како треба да се третира стрипот. Тука се и изданијата на една млада скопска екипа, двоец кој можеби има најголем ентузијазам. Тие ја обединија независната творечка сила овде кај нас, отпечатија голем број изданија, во различен формат.
Субјективно, има изданија кои и не ми се допаѓаат, дизајнерски, визуелно не даваат примамлив импулс. Тоа се претежно самостојни изданија. Веројатно малкумина се кои го работат ова. Квалитетот се надевам дека допрва ќе оди нагоре. Како и за многу други работи, кај нас, и стрипот е оставен на оние најупорните. Ги има, но нивната битка е тешка.    

4. Спомнавте дека за потребите на еден проект сте морале самите да креирате стриповски фонтови. За разлика од тоа време кога стриповските кирилични фонтови беа реткост, каква е актуелната „инфракструктура“ за стриповно творештво на македонски јазик?
Во 2007 година, додека бев еден краток период во една маркетинг агенција, во компјутерот на кој работев пронајдов фолдер со стрип-фонтови, одредени адаптации кирилични на Blambot фонтовите, направени од Давор Драмиќанин. Извесно време, во домашните стрип-изданија, и во некои лиценцни стрипови се користеа дел од тие фонтови. Но, тоа не беа латинични фонтови со македонска поддршка, туку онакви кирилични модификации, какви што се правеа кај нас во деведесеттите, додека се преоѓаше од аналогно на дигитално. Сепак, некој одвоил време, со намера да го премости тој јаз кој го имавме. Откако започна соработката со еден македонски издавач на Бонели стрипови, пред десетина години, направив одредени бета верзии, или адаптации на стрип-фонтови, со цел да има поголема разновидност. Едниот фонт одеше во редовната серија, додека другиот беше за гигантите.
Оттогаш се појави фонтот Lasco, кој е веројатно единствен комплетен фонт со македонска поддршка, дело на Ласко Џуровски, некогашен стрип-автор и сегашен дизајнер и типограф. Се користи во сегашните лиценцни изданија на Бонели, како и во одредени други стрип-изданија. Сум забележал и други фонтови, во различни изданија, а како најголем ентузијаст во оваа специфична област е секако Александар Стеванов, кој се потрудил да адаптира ракопис од одредени автори и врз база на тоа да склопи целосен фонт, со македонска (кирилична) поддршка. Работите одат кон подобро, би рекол. Комерцијалните фонтови, како погоре споменатите Blambot, имаат сигурно и кирилична поддршка, но тие имаат и поголема цена, а кај нас не сме уште на тоа ниво, за потребите на одредено издание, да се откупи одреден фонт, кој е најсоодветен.

За разлика од соседна Бугарија, каде типографијата е на највисоко ниво, каде има работилници, настани, здруженија кои ја негуваат кирилицата, каде сите филмови имаат наслов на кирилица со истиот фонт и ефекти како и оригиналот, овде сме многу назад, освен една работилница и неколку помали независни настани немаме некој посериозен пристап, или пак критична маса за да се создаваат нови фонтови, да се едуцираат млади луѓе кои имаат интерес. Нештата се одвиваат стихијно. Еве, како идеја, на некој стрип салон, или на некоја работилница, настан за стрипот да се иницира и вакво нешто, создавање стрип-фонтови со кирилична поддршка.   

5. Кога би прашал некој родител кое дете му е омилено, одговорот речиси сигурно би бил: не можам да одвојам, сите ги сакам подеднакво. Што би ми одговориле вие кога би ве прашал која ви е омилената стрип-публикација која сте ја дизајнирале?
„Modus Vivendi“, првиот noir стрип на нашиот автор Дарко Богданов. Голема чест и задоволство, што можев на некој начин да дадам природнес за ова долго подготвувано издание, едно визуелно заокружување. Како што беше првенец за авторот, така и за мене беше прво вакво искуство, графичко обликување на еден домашен стрип, авторско издание, за разлика од претходно, кога се работеше за своевидна адаптација на веќе готови стрипови (се однесува на лиценцните стрипови од странство).

6. Не мал број вљубеници во стрип-уметноста, во одреден период од својот живот, се обиделе и самите да направат стрип. Дали можеби и вие, без оглед дали како сценарист или пак илустратор, сте се испробале на ова поле?
Иако веќе 30 години читам стрипови (и тоа е моја најомилена литературна и уметничка форма), а по татко ми, имам одредени афинитети за уметноста, досега посериозно не сум пристапил кон оваа димензија на стрипот, создавање на нешто сопствено. Обиди постоеле, повеќе или помалку успешни, но не до таа мерка да се пронајде некој сопствен стил, или развива обмислена приказна. Првите табли или илустрации биле повеќе под влијание на нешто што во моментот се читало, под некој стил на одреден цртач, па се гледале неговите потези, или детали, но тоа не е нешто кое може да се каже дека е вредно за претставување. Стои како одреден потсетник.

Пред 15 години, со мојот сограѓанин Јордан Коцевски започнавме една соработка, на негова приказна, но како што поминуваше време согледав дека ова не е нешто што може да се прави така, набрзина, треба обмислување, треба време, па се откажав, а во меѓувреме го открив софтверот за графички дизајн па тоа некако натежна да се насочам кон тој правец. Повеќе сум правел илустрации, низ годините, со неколку од нив сум учествувал на домашни и странски конкурси (за една илустрација добив и мала награда од еден бугарски издавач).
Како мој најуспешен стрип, досега, го сметам „Каш-кавал“, или „Say Cheese“, кој беше изложен своевремено во Белград, на Стрип салонот и неодамна беше вклучен во една стрип-публикација за алтернативен стрип, издание на AltCom фестивалот од Малме, Шведска. Тоа е приказна за македонската транзиција, раскажана во четири табли, преку алегорија. Инспирацијата дојде одеднаш, а за многу брзо време и го нацртав. За стрипот, дури и да се работи за оние апстрактни форми, треба многу вежбање, постојано цртање. Доколку се стреми одреден автор кон визуелна прецизност, налик американските изданија, или оние од стрипскиот т.н. „mainstream“, треба одлично владеење со различните графички или сликарски техники, познавање анатомија и сл. Засега, остануваат околу дваесетина идеи за стрип-приказни, се надевам наредниов период дека би можел малку да се навратам на цртањето, се подготвуваат рапидографите, па ќе видиме.

7. На почетокот од оваа година објавивте опширен напис за Дилан Дог, детективот на ноќни мори. Значи ли тоа дека овој стрип, односно протагонист ви е омилен?
Кога почнував да читам стрипови, дали преку изданијата на „Дневник“ од Нови Сад, или на страниците на „Политикин Забавник“, односно други ревии, се запознав со доста ликови, различни стилови, теми. Купував скоро сè, континуирано, дури до пред десетина години, сè она што доаѓаше на киосците во Охрид. На почетокот, дали поради интензитетот на објавување, или нешто друго, најчесто ги читав приказните објавувани во „Златна серија“ и „Лунов магнус стрип“, а таму, во некое од изданијата, имаше реклама за новиот стрип „Дилан Дог“. Иако имав осум или девет години, тие чудни, крвави и често апсурдни приказни толку ме привлекоа, што тој јунак ми стана омилен. Со посебна желба ги очекував новите епизоди. Откако, со економското ембарго кон Србија пред 25 години згасна стрип-редакцијата на „Дневник“, се појави „Слободна Далмација“, која издаваше стрипови сè до почетокот на новиот милениум. Во тој период беа можеби најдобрите епизоди со Дилан Дог.
Но, новиот издавач, новата декада, донесоа и нови јунаци. Првата средба со „Натан Невер“ отвори нови хоризонти, и ги обедини љубовта кон научната фантастика, сериите и филмовите кои сум ги гледал, а кои оставиле огромен впечаток, па така, додека имав прилика да го купувам и читам, тој беше мој омилен протагонист. Пред десетина години, откако се намалија киоск-изданијата, или сосема ги снема, се преориентирав на стрип-албумите, најчесто од француските издавачи, но и од оние американски алтернативни издавачи, надвор од двете најпознати издавачки куќи кои објавуваат стрипови со супер-херои. На почетокот на годинава, како своевиден јубилеј, триесет години од издавањето на „Дилан Дог“ на овие простори, но и од почетокот на мојата дружба со него, а и поради првото колор издание со овој лик на македонски јазик, посакав да направам еден пригоден текст, еден омаж на овој интересен стрип-јунак.

8. Имам впечаток дека стрип-случувањата во Македонија годинава бележат извесно назадување. Го делите истото мислење или?
Морам да се навратам малку наназад, временски. За разлика од сите држави, некогашни федеративни единки на Југославија, каде се почитува домашното стрип-издаваштво, има изложби, антологии, настани, случувања, па и награди со името на значајни автори, дури и стрип-школи, кај нас има одредена стрип-стагнација, безмалку осумдесет години. Дури и во времето на културниот просперитет, кога можело да се твори, и кога приликите биле можеби најдобри, Македонија или нејзините културни чинители, институции, автори, не направиле (речиси) ништо за да се издигне стрип-културата. Како и за многу работи, многу други области, наши автори објавувале за други издавачи, надвор од Македонија, на српскохрватски, овде не се створила прилика. Дури пред крајот на СФРЈ, кога некои размислувале веќе за раздружување, овде се покренала ревијата „Макстрип“. Многу, многу доцна. Во нашата земја сè се одвива стихијно, најчесто од ентузијасти, но со премал интензитет.
Последни од речиси сите останати некогашни републики објавуваме лиценцни стрипови, стрип-албуми, имаме најмал број стрип-издавачи. Нема соработка со државата, барем стрип-изданијата да се откупуваат и да ги има во библиотеките, па речиси секој да може да ги прочита. Стрипот кај нас е повторно на маргините. Не се користат изворите за финансирање странски изданија (кои ги има, кои се на располагање), барем да се доближат светските стрип-класици до домашната публика. Дури нема ни супер-херои, паралелно со филмските премиери да одат и вакви изданија, за помладата публика, барем на некој начин да се тргне од некаде. Да се запознаат помладите читатели со стрипот, сигурно многумина од нив би читале и понатаму.

Не сум сигурен дека има некое друго стрип-случување, освен салонот во Велес, кое е перманентно. Имаше пролетва во Скопје, неколку промоции на публикации поврзани со стрипот, во рамките на еден поголем настан. Индивидуално, промоции на стрипови, изданија, има, но посетеноста е премала, интересот на публиката, чудно, е занемарлив. Дури и стрип салонот во Велес не е на она ниво на некои регионални салони, каде има многу пропратни настани, берза на стрипови, изложби, средби со автори, презентации на изданија и сл. Веројатно, сето ова е показател на нивото на кое сме, во врска со стрипот. Дали ни се толкави капацитетите, дали отсуствува желба, не знам. Можеби не сме најслаби во светот, но имајќи предвид од каква средина произлеговме, каде стрипот беше на висок пиедестал, и тоа во време на социјализмот, треба да се работи повеќе.

9. Во врска со неодамна објавената книга чија тема е македонскиот стрип во изданијата на новосадски „Дневник“, ми споделивте дека своевремено и вие сте имале активност во таа насока. Би сакале ли да откриете нешто повеќе околу тоа?
Мојот интерес беше конкретно кон делата, кон творештвото на Љупчо Филипов. Откако се појавија омнибус-изданија на повеќе југословенски автори, кои работеле во тоа време, и собрале, на разни начини, она што се сработило, па сега се претставува на јавноста, почувствував потреба да се покрене иницијатива за да се пронајдат, доколку има нешто зачувано, оригинални табли, или да се скенираат одредени стрипови, па да се направи едно или повеќе изданија од овој наш (можеби) најзначаен стрип-автор. Контактирав една моја познаничка, која во тоа време работеше во РТ Војводина, иницијално ми одговори дека ќе истражи, но набргу се префрли во Белград, па работите останаа само на желба. Сакав да контактирам и со „Дневник“ и со некои од авторите, колеги на Филипов. За жал, после целиот хаос кој настана во Србија во деведесеттите, по приказните за уништени или рециклирани табли, на украдени дела, на пропаднати издавачи, мали беа надежите дека нешто би можело да се пронајде, освен ако не е спасено од некои совесни луѓе.
Сметам дека сите ние, сè уште не сме му се оддолжиле на овој автор како што треба. Времето поминува, а нема никакво поместување. Единствена светла точка е последната книга, каде барем се ставени на едно место стриповите кои ги нацртал за „Дневник“, дадена е една хронологија, па се надевам дека тоа ќе биде само искра која ќе предизвика да се покренат работите. Пред неколку дена, на штанд со книги во Охрид, открив две мали енциклопедии, од 1993 година, едиција „Видра“, во издание на „Детска Радост“, илустрирани од Љупчо Филипов. Во време кога и во соседството се откриваат загубени дела, или автори, кога се објавуваат стрипови од разни периоди, редно е и кај нас да го надоместиме пропуштеното. Неодамна дознав дека обиди биле направени, и претходно, да се објават дела од Филипов, но безуспешно. Се надевам дека иднината ќе донесе поголем успех.

10. Не само споменатите стрип-изданија кои Филипов ги работи за новосадски „Дневник“ имале тираж од стотина илјади примероци. Мислите ли дека на просторот на бивша Југославија би можело некогаш во иднина да се достигне тоа ниво?
За да се има предвид за каков пазар стануваше збор тогаш, и каде сме сега, треба да се спомене дека поранешна Југославија имаше околу 25 милиони жители, додека сегашна Република Македонија има околу 2 милиони. Дополнително, српско-хрватскиот беше службен јазик, de facto, односно доминантен, па тие изданија се продаваа од Вардар па до Триглав, од Ѓердап па до Јадран. Новинско-издавачките претпријатија (НИП) имаа и своја дистрибутивна мрежа, претставништва во секоја република и покраина. Стриповите, еве конкретно изданијата на „Дневник“ беа на латиница, што значи подобни и за Словенците и Хрватите, за Босанците, Црногорците (кои употребуваа и латиница). И ние учевме латиница, па немаше проблем, ги читав од второ-трето одделение. Денеска, секој си печати свои изданија, „Џеремаја“ од Херман го имате на словенечки, хрватски, српски. Или „Дилан Дог“, скоро паралелно излегуваат епизодите на српски, македонски и хрватски. На еден регионален стрип-форум, неодамна забележав една тема, за ова, па на многу членови и читатели им пречеше тоа дуплирање на исти изданија, на српски и хрватски. Тој сепаратизам уште живее, на некој начин, еве и во оваа форма. Иако, секој читател купува она што ќе му се допадне, па така, некој читател од Хрватска ќе купи издание од српски издавач, и обратно, некој во Србија повеќе сака некое издание од хрватски издавач.
Денес имаме квалитетни, а скапи изданија, наспроти социјализмот, каде имаше квантитет за евтини пари. Своевремено, „Политикин Забавник“ имаше издание и на словенечки, покрај она изворното на српски (на кирилица и латиница). Интересот, побарувачката, условите на пазарот веројатно ја натерале редакцијата и дирекцијата на „Политика“ да го направи овој чекор. Денес „Политикин Забавник“ е на маргините, егзистира само заради протестот на читателите против негово укинување пред неколку години. Во време кога немаше вакви компјутери, таблети, паметни уреди, стотици канали на ТВ, интернет, доминираше издавачката индустрија. Денес, нештата се сосема спротивни. Немаме трафики како некогаш, останале по неколку можеби, барем во помалите градови. Дневни весници имаме најмалку во историјата. Неколку списанија. И еден издавач на киоск-стрипови. Останатото доаѓа од Србија и Хрватска, ремитенда.

Според мене, златното време на стрипот на овие простори помина. Од аспект на обем на изданија, тираж, издавачки куќи, домашни и странски автори, распространетост и достапност на стриповите, услови за работа итн. Денес стрип-индустријата во регионот е за строго лимитирана публика, повеќе некој сентиментален одек отколку нешто силно или стабилно. Повеќе се печатат репринти, кои ги купуваат читатели кои имаат над 30 години. Благодарение на купувањето на „Марвел“ од страна на „Дизни“ корпорацијата и популарноста на играните филмови за супер-хероите, помладите генерации ги прифатија и стриповите, но со некој помал интензитет. Јас познавам само едно дете, од мои пријатели, кое чита стрипови, со слична желба како јас, на негова возраст. Во Охрид имаме една мала група локална на љубители на стрип, ама тоа се луѓе над 25 години, нема подмладок. Ова лето стрипот го немаше ни на штандот со книги во Охрид, за првпат можеби, честа ја бранеа само двата дела на „Маус“, српско издание, меѓу илјадниците книги.
Денеска некој стандард на тираж на стрип е 500 примероци. И во Македонија и во регионот. Многу, многу ретко 1000. За некои наслови се случува и репринт, но тоа се исклучоци. Стрипот, како издание, како форма, се стабилизира на овие простори кон средината на минатата деценија. Војните регионални направија да стане супкултура, повеќе од една деценија да егзистира на маргините. „Дневник“ престана да издава пред 25 години, не сум имал прилика досега да дојдам до информации колкав тираж имале последните изданија на „Златна Серија“ и „Лунов Магнус Стрип“. Можеби се некаде споделени, ги има. Исто така, не знам колкав беше тиражот, во тие воени времиња, на „Слободна Далмација“. Во Србија имаше повеќе инстант-издавачи, не траеја долго, извадија одреден број епизоди, најчесто од „Бонели“ и прекинуваа. Не беа тоа нормални услови за работа.
Денес, стрипот е веќе елитистички. Не може секој да одвои пари во месецот да купи некое издание. Киоск-стрип, на македонски, е над 200 денари. Своевремено, купував киоск-стрипови секоја седмица. Од мала сума собрана за „да си купиш мастики или некое чоколатце.“ Оние другите изданија, албумите, интегралите, тоа се веќе недостижни предели. Се случувало, регионалните изданија на одредени стрип-класици или врвни достигнувања на стрипот да се поскапи од оригиналите, па доколку се работи за изданија на англиски јазик, сме ги нарачувале од интернет, повеќе луѓе, делиме трошоци за поштарина и пак поевтино добиваме оригинално издание. Во тврд повез. Денес се оди на естетика, на перфекционизам, и во дизајн и во отпечаток, тоа се веќе колекционерски детали. Најновото издание на „Чуварите“ од Алан Мур и Дејв Гибонс на српски јазик, во промотивниот период чини 1500 денари. Што се однесува на македонските автори, практично и да нема некој кој исклучиво живее од цртање стрипови, туку повеќето се или илустратори, или стрипот им е споредна дејност.

За разлика од регионалните автори, кои творат за француски или американски издавачи, и чии изданија достигнуваат огромни тиражи, овде сè се сведува на самофинансирани изданија, или со помош на Министерството за култура односно донатори. Можеби само еден автор од Македонија работи за странски издавач. Во Македонија, никогаш и не фатил корен стрипот, можеби сме имале среќа што живеевме во такво општество, па сме имале можност да читаме многу стрипови, од различни стрип-школи. Но речиси и да немаше стрип-ревии на македонски јазик, стрип-каиши по дневните весници. Немавме свои стрип-издавачи, на пазарот се пласираа изданија од другите републики. И денес ситуацијата не е сјајна. Не верувам нештата да се подобрат во блиска иднина.

Kad počinjemo raspoznavati crteže? Ne ono što je nacrtano već kako je nacrtano, ruku koja je crtala? Kad ih počinjemo uspoređivati, prepoznajući u kadrovima jednoga crtača tragove njegovih prethodnika? Posve je moguće da je "Mr. Magellan" prvi strip gdje sam shvatio – samo kad? – kako se njegov crtač, Géri, hladno poslužio drugim stripom. Naslovni junak Magellan zaposlen je na iskušavanju novih izuma, ali je mimo toga pljunuti Rip Kirby Alexa Raymonda, s malo drukčijom kosom, dok se Raymondova ruka (ili ona nasljednika mu Prenticea?) vidi u gotovo svakom licu, kao i načinu na koji se nervozni likovi brišu maramicom. Poslije je takvih spoznaja bilo još, u tolikoj mjeri da mi se na trenutke činilo kako bi se valjalo posvetiti kartografiji kopiranja, svojevrsnoj tajnoj povijesti stripa, samo što tajne zapravo nema. Crtanje se oduvijek uči precrtavanjem, crtače se hrabrilo da kopiraju majstore i grade vlastitu dokumentaciju isječaka (na engleskom popularno zvanu "mrtvačnicom"), kako fotografija tako i tuđih crteža, a Wallace Wood je, kažu, jednom cinično zapisao pravilo efikasnog preživljavanja u slabo plaćenom svijetu američkoga stripa: "Nikad nemoj crtati što možeš precrtati, nikad nemoj precrtati što možeš prekopirati, nikad nemoj kopirati što možeš izrezati i ulijepiti."

Woodyja na stranu – ni sam se svoga savjeta nije često držao – kartografija bi nas kopiranja, ma koliko nam govorila o ponornim tokovima stripa, na koncu odvela u močvarne rukavce na dnu kojih ne čeka prosvijetljenje nego glib. Precrtavali su i dobri crtači, dva ili tri crteža na početku karijere ili u cajtnotu, ali samo su slabi pomislili da karijeru mogu sagraditi na precrtavanju. Kao da se nije dovoljno teško nositi s vlastitim ograničenjima pa je potrebno natovariti si svakodnevnu usporedbu s ljudima kojima se diviš, a kojima si prišao tek toliko da s više ili manje uspjeha povlačiš crte koje su oni odavno povukli. Lošiji crtači, što je najsmješnije (najtužnije?) u cijeloj priči, obično biraju to uzvišenije uzore. Sjećam se našeg karikaturista, neka ostane bezimen jer nikakvog užitka ne nalazim u imenovanju, koji je desetljećima za Vjesnikova izdanja crtao brzinske, lapidarne ilustracije kojima su ilustrirane trivije ili popunjavane rupe u prijelomu. U svojim mladim danima on je objavio jedan duži strip pokušavajući pritom brzom i nevještom linijom imitirati Maurovića. Ne nekoga na korak ispred sebe već baš najboljega. Pretpostavljam da to ima neke svrhe – sumnjaš li u svoju snagu, odmjeri se odmah sa šampionom, bit će prije gotovo – ali nisam tako mislio kad sam prije dvadeset i pet  godina čitao njegov rad. "Što činiš, čovječe? Ne vidiš li kako si užasan!?", vrištao sam tad u sebi ne znajući još kako teško je vidjeti koliko si loš.

No, je li Géri (1934.-2015., pravim imenom Henri Ghion) zaista loš crtač? Teško je reći. Od malih nogu počeo je raditi kao asistent Raymondu Redingu, pa kao kolorist u studiju Hergé i crtač za propagandnu agenciju te se ne može reći da nije stekao poslušnu ruku. No, kao što jedan od njegovih nastupnih radova, karikaturalni "Skblllz" (također dostupan u Caku, vidi naslovnicu broja 15), samo izgleda kao humoristički strip dok umjesto po humor ključnoga iznenađenja uglavnom nudi zbunjenost, tako i "Mr. Magellan" izgleda poput regularnog stripa za časopis Tintin osim što nam umjesto rutinerski poslušne "čiste linije" svako malo daje neki raymondijanski nabor, redingovski fotorealističan automobil, grafičku nedosljednost ili stilski eksces. Dok je prva epizoda (po scenariju mladoga Jeana "Vanama" Van Hammea, u Caku 29) crtački najambicioznija, treća se (po scenariju produktivnog A. P. Duchateaua iz Caka 18, s tim što je naslovnica, standardno revolucionarnim Cakovim zahvatom, objavljena broj ranije) zadovoljava klasično čitljivim postavkama kojima svako malo prohiri psihodelija ranih sedamdesetih. Slikovni rezultat je po nesklavurenosti sličan, ako je sličan ičemu, epizodama "Dylana Doga" koje su crtali Montanari & Grassani, dvojac poznat po tome da im se mane puno bolje vide otkako rade zajedno. Osim što su "Mr. Magellan" i Géri Cakovi, dakle moji, dakle draži.

Draž "Mr. Magellana" za mene je u humoru i fantastici. Van Hammeova epizoda je u tom pogledu puno urednija, gegovi su građeni točno po tintinskoj matrici dok se fantastika drži tematske osi inženjerstva i njegova utjecaja na svijet. Duchateau fantastici prilazi kao nečemu nužno šašavom, tako da strukturu njegovoj epizodi daje broj neočekivanih preokreta, a ne njihova suvislost. Kako bilo, simpatični likovi i neopasni negativci, znanstveni štikleci i venecijanski kipovi dali su "Mr. Magellanu" taj "može sve" štih na koji sam slab. A zato što je dražesna Capella (ništa dražesnija od drugih ženskih likova koji su svi jednako crtani, ali Gériju barem moram zahvaliti što od Alexa Raymonda nije pokupio ženske oči koje nikad nisu u istoj ravni, kao što su to učinili Al Williamson ili Jules) jednom dokazala svoju snagu trgajući telefonski imenik napola, prvom prilikom sam to učinio i ja. Žao mi je ako ću nekoga Capellina fana razočarati, ali trganje telefonskih imenika puno se više pokazalo kao stvar tehnike nego snage.

(Nastavlja se ...)

Čarobna knjiga s ponosom predstavlja peti i šesti tom Hermanovog popularnog serijala Džeremaja.

Nuklearni rat uništava sva civilizacijska dostignuća i vraća Ameriku na polaznu tačku, u ambijent bezakonja, ludila, besa, haosa i mržnje. Dvojica prijatelja, Džeremaja i Kurdi Maloj, putuju tom postapokaliptičnom Amerikom, nailazeći usput na muzičare megalomane, verske sekte, devojku koja živi s majmunima, ludake, lažne careve, nesrećne ljubavnike...

Peta knjiga Džeremaje (epizode 13–15) obuhvata epizode „Padaju kegle”,„Vratio se Simon” i„Aleks”, dok su u šestom tomu (16–18) epizode „Crvena linija”,„Tri motora... ili četiri...” i „Ave,Cezare”.

Autor: Ipen, Herman / Format: 21,5 cm x 30,2 cm / Br. str.: 140

9. FESTIVAL NOVO DOBA : JAČA VATRA!
Novo Doba: (ne samo) istočnoevropski festival umopromenljivog stripa i muzike

9. festival nesvrstanog stripa Novo Doba
Prodavnica podrške Novo Doba festivala: JAČA VATRA!

     Novo Doba – vaš festival iz komšiluka, vaš prijatelj – siromašni umetnik, vaš kustos nemogućih kombinacija koje okreću umove naopačke, vaša omiljena plejlista i vaš preprodavac kućne dekoracije, vaš lojalni nesvrstani saveznik, vaš predstavnik sindikata i srednjoškolska ljubav. Opet smo ovde kako bismo vam ponudili jedinstvenu priliku da podržite vrhunsku andergraund produkciju.
     Dajte nam novac, dobićete nešto zauzvrat.
     Novo Doba je festival nesvrstanog stripa koji se održava u Zemunu i Beogradu u ovo doba godine. Ove jeseni pripremamo vam deveto izdanje ljubavi i ludila, sa izabranim, prosvetljujućim vizuelnim programom i izvrsnom eksperimentalnom muzikom. Devet godina postojanja svakako čini jedan andergraund festival dugovečnim – ulazimo u srednje doba. Suviše stari da odustanemo, suviše iskusni da bismo bili naivni, suviše tvrdoglavi da usporimo – nazvali smo ovo izdanje JAČA VATRA. Vizija našeg festivala je na preseku između vizuelnih umetnosti, eksperimentalne muzike, malih izdavača, ljudi, mesta i produkcije. Ako ste u blizini, dođite i pridružite se cirkusu. Ukoliko ne možete da dođete, molimo vas da razmislite o kupovini nekog od proizvoda iz naše kampanje. Sa vrlo malo možemo uraditi mnogo toga.
     Za šta nam je potreban novac? Ove godine uspeli smo da dobijemo sredstva za vizuelni program, ali ne i za muzički. Jaču vatru iz zvučnika doneće koncerti izvođača kao što su Trrmà (Italija), Mimi Kawouin (Francuska), Bonne Humeur Provisoire (Francuska), Feberdröm (Švedska), Mangulica FM (Srbija), Lenhart Tapes (Srbija), Moussaka (Srbija) i mnogi drugi. Vaš novac ćemo iskoristiti za putne troškove, iznajmljivanje opreme i plaćanje tonaca. Ako nešto preostane, biće ravnomerno raspoređeno među proleterima kao zasluženi honorari.
     Novo Doba se samoorganizuje i finansira volonterskim radom, javnim fondovima i prodajom sopstvene štampane produkcije. U srcu kolektiva je grafička radionica Matrijaršija, sa celogodišnjom produkcijom plakata, printova, knjiga i grafika nekih od najinteresantnijih umetnika koje znamo. Da bismo dopunili festivalski budžet, pripremamo posebnu seriju od devet plakata izrađenih u tehnici sito-štampe, čiji su autori eminentni umetnici i umetnice koji će biti predstavljeni na ovogodišnjem festivalu: Anne Van der Linden (Francuska), Abraham Diaz (Meksiko), Yvan Alagbé (Francuska), Simon Häussle (Austrija), Veljko Onjin (Srbija), Art Brut Srbija (Srbija), Anna Ehrlemark (Švedska), Bitlsti (Srbija), Vojvoda Milica (Srbija) i Andrej Bunuševac (Srbija).
     Ali to nije sve. Možete se dokopati i devetog izdanja ozloglašenog festivalskog kataloga, sa skandaloznim tekstovima, iscrpnim intervjuima, nikada do sada viđenim grafikama, intimnim ispovestima i promišljenim literarnim delima, i sve to po popularnim cenama.
     Prodavnica je otvorena, hvala vam.
     Ekipa Novo Doba festivala

Ovaj vikend u Fažani i na Brijunima četvrto izdanje multimedijalnog festivala posvećenog Franji Fuisu, velikom novinaru, strip-scenaristi i  uredniku. Vidjeti na www.framafu.com i posjetiti, ako se moze!

Tarzan, čovek-majmun, nesporno je jedan od globalnih kulturnih fenomena XX veka. Priča o dečaku plave krvi, potomku Lorda od Grejstoka, koji odrasta u Africi među velikim majmunima, postaje njihov kralj i gospodar džungle, zatim odlazi u civilizaciju ali je sa prezirom odbacuje kako bi trajno uronio u divljinu, mešavina je mnogih literarno-kulturoloških motiva ranijih vekova: od „prosvetiteljskih“ dela koja dokazuju nadmoć belog čoveka u sudaru sa Prirodom i drugim (ne belim) ljudima - blagi model ovog korpusa je „Robinzon Kruso“ D. Defoa - do vraćanja mitovima o „plemenitom divljaku“ kao suprotnosti kolonijalnom doživljaju sveta evropskih kapitalista (od XVII veka do danas). Tarzanov tvorac, pisac Edgar Raj Barouz (1875-1950) koji ga je na svetlo dana doneo u romanu „Tarzan od majmuna“ iz 1912.g. i „vodio“ u još 20-tak dela, nije imao na umu baš sve navedene reference jer se vodio drugim motivima - stvaranjem zabavno-uzbudljivo-avanturističkog štiva koje će se masovno prodavati pre svega u palp-časopisima. I u toj je nameri u potpunosti uspeo jer je Tarzan brzo osvojio srca (pre svega malih i velikih) dečaka u SAD a potom i ostatka Zapadnog sveta. Po logici industrije zabave uspeh u jednom mediju „prelivao“ se u druge - u film već 1918.g. a deceniju kasnije i u strip. Prva strip adaptacija uvodnog romana o Tarzanu došla je iz pera Hala Fostera (1892-1982) i naišla na lep prijem kod čitalaca. Foster, međutim, nije hteo da produži rad na stripu jer je i dalje verovao da je njegova budućnost u reklamnim ilustracija. Strip je, naravno, nastavio da izlazi u dnevnim novinama a radio ga je Reks Makson čije crtačke veštine nisu bile naročite (stvar je „vadila“ činjenica da je strip adaptacija Barouzovih romana). Sve Maksonove mane izašle su na videlo kada je početkom 1931. počeo da piše scenario i crta table stripa o Tarzanu za nedeljne brojeve novina - strip je zauzimao celu stranu, štampan u četiri boje. Priča je bila konfuzna i naivna a crtež amaterski pa je postalo jasno da treba tražiti novog umetnika koji će, po isteku 6 meseci (na koliko je glasio Maksonov ugovor) nastaviti strip. Izbor je pao na Fostera koji se nije previše dvoumio pošto je, zbog ekonomske krize, posao u reklamnoj agenciji drastično opao. Tako se 29.9.1931.g. pojavila prva Fosterova tabla stripa o Tarzanu po njegovom scenariju. I, prvo što je Foster uradio bio je ono što se ne preporučuje - upotrebio je „džokera“ odnosno „deusa ex machina“. Kako bi presekao dotadašnji (besmisleni) zaplet on Tarzanu dovodi saveznika - kapetana D'Arnoa iz Legije stranaca koji bukvalno iskače iz aviona pravo u borbu sa podivljalim majmunima! Nevaljalci ginu, Tarzan se na brzinu oprašta od svojih saboraca i odlazi sa D'Arnoom u avanturu među legionarima i divljim pustinjskim plemenima. Potom se Tarzan vraća u džunglu gde, posle nekoliko samostalnih tabli koje potenciraju njegovu hrabrost, velikodušnost i brigu za slabe, započinje priča o lepoj Halviji, sveštenicu kanibala, koja odlučuje da je Tarzan junak za koga će se udati! Tarzan ne deli njen entuzijazam ali nalazi adekvatnu zamenu - mladog ragbistu Toma. Ipak, medeni mesec neće teći kako treba jer pleme želi da povrati Halviju. Tek što reši ovu krizu Tarzan zapada u novu - njegov sin Korak je ozbiljno povređen i on mora da ga spasi.

U prvim epizodama Tarzan izgleda egzotično i „šik“ - njegov kostim je nalik muškim „kupaćim odelima“ 1920-tih (na gaćice se nastavlja tkanina do levog ramena), kosa sa razdeljkom na sredini glave vezana je kožnom trakom, oko vrata visi ogrlica od kandži i školjki - i rešava probleme koji se manje-više mogu očekivati jer borbe sa zverima i divljim plemenima su svakodnevni posao kralja džungle; susreti sa „civilizovanim“ ljudima uglavnom su uvod u konflikte jer džunglu i njene stanovnike tretiraju samo kao izvor zarade. Zbog tako velikih izazova Tarzan mora da bude brz, srčan i nemilosrdan. Čak su i proslave pobeda takve - mahniti, „ludački“ ples dum-dum vodi u duboki trans u kome Tarzan odbacuje „i poslednji trag civilizovanosti“.

Iskorak iz kakvog-takvog realizma započinje epizodom „Groblje slonova“ u kojoj Tarzan odlazi da spasi prijatelja Eriha fon Harbenoma i suočava se sa praistorijskim čudovištem gigantosaurusom i pterodaktilima. Put kroz planinu vodi tu dvojicu u „Praiskonske močvare“ sa isto takvim stanovnicima. Bežeći od tiranosaurusa istraživači stignu do nepoznate zemlje koja je, ispostaviće se, zastala u doba drevnog Egipta. Egzotične dogovodštine u svetu svemoćnih faraona i zlih sveštenika, piramida, džungli i pustinja sa mnoštvom obrta, političkih i ljubavnih intriga, zavera i borbi traju gotovo dve godine dok Tarzan, pred izvršenjem smrtne kazne, ne pobegne u „obični svet“ (ovog puta gusara i sultana). Foster je iz realnosti uronio u fantastiku očito inspirisan Barouzovim romanom „Tarzan i dragulji Opara“ (1916) kojim je započeto Tarzanovo putovanje u izgubljene doline i svetove (baš kao u Dojlovom romanu „Izgubljeni svet“ iz 1912) odnosno u Pelusadar, kontinent u srcu Zemlje (kao u Vernovom „Putovanju u središte Zemlje“ iz 1864). Izmeštanje u druga vremena daruje avanturama posebnu atraktivnost i zavodlivost koja je očita i posle gotovo 90 godina od prvog objavljivanja. U te nove svetove Tarzan kreće sa poboljšanim izgledom: ostaje samo u gaćicama pa je njegova muskulatura potpuno otkrivena a gubi i traku oko glave pa mu kosa slobodno leprša (gornji deo starog kostima ipak je imao svoju svrhu kao povez za povređenu ruku). Fosterov crtež vidno napreduje iz table u tablu potvrđujući sve sigurniju ruku majstora koji će 1937.g. kad napusti „Tarzana“ svetu darovati remek-delo 9. umetnosti - sagu „Princ Valijant“.

Kao četvrti naslov u biblioteci FRA-MA-FU, biblioteci koja predstavlja Franju Fuisa kao književnika, zagrebačkog udruženja „Art 9“ objavljeno je djelo SIN ORKANA.

Radi se de facto o posljednje napisanom djelu Franje Fuisa, koji je izlazio u nastavcima u „Zabavniku“, tjednom listu pokrenutom u proljeće 1943. godine, a kojeg je uređivao Walter Neugebauer.

Naslovna strana knjige Strana knjige "Sin Orkana" s Maurovićevom ilustracijom

SIN ORKANA sveukupno ima 26 nastavaka, koji su izlazili na pretposljednjoj stranici „Zabavnika“, iz tjedna u tjedan. Opće je poznata stvar da je Franjo Fuis početkom listopada 1943. s avionom odlučio prebjeći iz Zagreba i sigurnog posla kojeg je imao u „Hrvatskom slikopisu“ u partizane, ali je nažalost avion doživio nesreću i nikada Fuis (imao je svega 35 godina) i njegovi suputnici iz aviona nisu stigli na željeno odredište. Posljednji nastavak SINA ORKANA objavljen je u 26 broju „Zabavnika“ koji nosi datum 20. listopada 1943, što znači da je Fuis prije odlaska u partizane u redakciji ostavio završeni roman.

SIN ORKANA je ujedno i opsegom najduže napisano djelo iz Fuisove ostavštine, ima nešto manje od 200 kartica. Radi se o punokrvnom pustolovnom romanu koji započinje na neimenovanom otoku na Jadranskom moru, a nastavlja se na dalekim morima i egzotičnim otocima, s pitoresknim protagonistima. Većinu tih protagonista čitatelji su mogli upoznati u prethodnim Fuisovim romanima, „Brodu bez kompasa“ i „Mrtvačkoj trojci“, koji su doživjeli i svoje sjajne strip obrade u crtačkim vizurama Andrije Maurovića.

Zanimljivo je istaknuti da je svaki nastavak SINA ORKANA u „Zabavniku“ bio popraćen vrhunskom Maurovićevom ilustracijom, koja je s Fuisovim tekstom predstavljala sjajnu simbiozu; a „stari majstor“ je i crtač efektnog zaglavlja.

Sve Maurovićeve ilustracije nakladnik „Art 9“ objavio je u knjizi SIN ORKANA, tim prije što se očito radi o posljednjoj suradnji za života dvoje velikana stripovnog kazivanja, jednog kao scenariste, drugog kao crtača.

Knjiga naposlijetku sadrži i opširan pogovor urednika i priređivača izdanja Veljka Krulčića pod naslovom „Sin Orkana – testamentarni roman Fra Ma Fua“, kao i bibliografsku bilješku o Andriji Mauroviću.

Cijena knjige je 150,00 kn, a može se kupiti u knjižarama, većini striparnica, te direktno od samog izdavača (www.art9.hr).

Ništa od onoga što mislite da znate zapravo ne znate. Nijednu priču za koju mislite da ste je pročitali zapravo niste pročitali. Svaku bitku za koju mislite da ste je dobili zapravo ste izgubili.

En Sabah Nur je gospodar Apokalipsa, vesnik uništenja i vladar ogromnog carstva. Taj drevni i moćni mutant veruje samo u opstanak najjačih. U dobu Apokalipse, slabi su zaboravljeni i ostavljeni da umru, bez ikakvog utočišta u okrutnom novom svetu.

U dugoj senci tog darvinističkog despota, skrivena među potlačenim čovečanstvom, nalazi se grupa šarolikih mutantskih boraca za slobodu koje predvodi Ksavijerov najstariji prijatelj Magneto: Čudesni X-meni!

Doba Apokalipse (The Best of Marvel #26 i #27), tomovi 1 i 2. Format: 23,5 x 16,5 cm / Br. str: 276 • „Doba Apokalipse” 1 i 2 na Letećem startu od 14. 9. do 17. 9. u striparnici „Čarobna knjiga” u Dečanskoj 5 u Beogradu, striparnici „Alan Ford” na Novom Beogradu, Klubu čitalaca Čarobne knjige „Bulevar Books” u Novom Sadu i na našem sajtu, po ceni od 1.340 dinara po tomu. Posle Letećeg starta, cena u našim klubovima čitalaca i na sajtu biće 1.500 dinara, a u ostalim knjižarama 1.999 dinara.

Kad sam gledao "Čovjeka s filmskom kamerom", dokumentarni film Dzige Vertova iz 1929., sjećam se kako me iznenadilo što prolaznice rivom u Odesi imaju posve, za to vrijeme, moderne šešire i frizure. Očekivao sam, pretpostavljam, krajnjost neke od propagandi: ili posvemašnju bijedu ili nadrealizam socrealizma, dok je život uhvaćen Dziginim okom bio samo život kojem je politika možda prepreka ali nikako ne i uputa, život koji će ono što mu se učini novim, boljim ili zanimljivijim htjeti odmah, a ne u tkoznakakvoj boljoj sutrašnjici. Sa stripom to ima utoliko veze što se redovito iznenađujem, a ne bih trebao, simultanošću formata i tema na različitim tržištima, protokom ideja i utjecaja. Brzina kojom su nove zamisli usvajane katkad se čini volšebnom, ali zapravo je na djelu stari refleks majstora svake fele koji gledaju kako da rade minutu manje i zarade paricu više, a da se čitatelj pritom ne osjeti zakinutim.

Britanci se vole hvaliti kako su sve izmislili, pričem džepni format možda i jesu, s obzirom da su još od šekspirovskih vremena presavijali listove da vide koliko sitne knjige mogu biti. Što se stripa tiče situacija je malo nejasnija, Britanci bi mogli biti prvi koji su ih tiskali na džepnome formatu (njihov Cowboy Picture Library, na Balkanu poznat kao edicija Crtani romani, datira iz travnja 1950.), ali izgleda da je talijanski Topolino točno godinu dana stariji. Ne znam možemo li Topolinu zahvaliti apeninsko širenje džepnoga formata (u inačicama od bonelijanskoga do alanfordovskoga), no vrlo brzo jeftine crno-bijele stripove nalazimo u Francuskoj (Editions Lug osnovane su 1950.) i Španjolskoj. Španjolci su zatim, u tren oka, postali udarna izvozna radna snaga na proizvodnji westerna, ljubića i ratnih stripova, crtajući ih putem više agencija za britanske i ine nakladnike, a tiskajući ih, dakako, i kod kuće. Pitanje kokoši ili jajeta – je li najamni rad počeo prije domaćeg tiskanja ili obratno nisam za ovaj tekst razriješio – ali spominjanjem Španjolaca nakon svega tristodvadeset okolišnih riječi stižemo i do Caka.

Najavljeni prelazak na kompletne stripove Cak je isprva, čini se, bio naumio rješavati objavljivanjem kratkih westerna, naprečac pisanih i uglavnom crtanih kolažiranjem kadrova poznatijih serija i uspješnijih crtača. Od pet u Caku objavljenih stripova (brojevi 15, 16, 17, 19 i 21) zasad sam ušao u trag dvama: "Srebrnom dolaru" iz Caka 21 i "Dolazi Pek!" iz Caka 16. "Srebrni dolar", u izvorniku "Por un dólar y medio", izvorno je objavljen 1966. kao predzadnji broj edicije Poker španjolske ekspoziture skandinavskog nakladnika Semic, a po scenariju neznanoga autora nacrtao ga je Ramón Pla, obilno se koristeći radom Artura del Castilla. Treba reći da mi je u identifikaciji crtača puno pomogao Norman Fernandez otkrivši mi da stranica Tebeosfera zna, uz biografsku natuknicu, donijeti sken autorova potpisa. To me pak navelo da pomislim kako ću učas riješiti i ostale nedoumice te sam u tražilicu ulupao "Perez", prezime kojim se potpisao "Pekov" crtač, što je rezultiralo dvjesto dvadeset i jednim Perezom. Neke sam, srećom, mogao eliminirati kao prekasno rođene, no listanje rezultata je svejedno potrajalo nekoliko sati – pričem sam doznao da je i Arturo del Castillo Perez, da je Daniel Torres Perez, a i da je P u prezimenu Juana Joséa Rypa zapravo Perez; a skrenuo sam i na svaku moguću stranputicu poput pomnog pregledavanja biografijice J. Péreza Aguada, autora desetak stripova o povijesti Kanarskih otoka – dok se kao najvjerojatniji kandidat nije ispilio Antonio Pérez. Koju minutu poslije pronađena je i priča "Viene Peck!", po scenariju D. Bretonesa, objavljena u 72. broju četvrte inkarnacije edicije Hazañas del Oeste (Podvizi Zapada, recimo).

Osokoljen, bacio sam se zatim u potragu za "Albertom", crtačem priče "Došao sam po tebe, Đoni" iz 15. Caka. No, iako sam pregledao sva 137 rezultirajuća Alberta, nijedan se nije razdobljem ili opusom uklopio u tražene okvire. Digao sam onda ruke od traženja autora "Izdajice" iz Caka 17, za koju mi je trag bila identifikacijska šifra serije WT-20, ili prilično šarmantno crtane "Osvete" (Cak 19), za koju mi je jedini podatak bio da ju je distribuirala Toutainova agencija Selecciones Illustradas. Draškaju me još ti misteriji i možda im se jednoga dana vratim, ali zasad sam im morao pretpostaviti druge obaveze.

(Nastavlja se ...)

Uvek malo dalјe
Korto Malteze, čovek bez sećanja, sa svojim prijatelјem profesorom Štajnerom kreće u potragu za Eldoradom. Pratićemo ih od Venecuele, preko Obale komaraca u Nikaragvi i Hondurasu, potom Malih Antila, da bismo se uz obalu Orinoka domogli neprohodne Amazonije. Kretaćemo se jednako po stvarnim i izmišlјenim mestima i sretaćemo i istorijski utemelјene ličnosti i one za koje nećemo biti sigurni da li su ikada hodale zemlјom.
Uvek u potrazi za blagom, uvek iza sledećeg horizonta... Uvek malo dalјe!

Kelti
Korta Maltezea, junaka bez domovine, pronaći ćemo prvi put u Veneciji. Nakon severne Italije, brzo ćemo poći za njim u Irsku i Englesku, gde se iza kulisa Velikog rata odigrava jedan, nije nemoguće, još veći – rat između elfova, vila, korigana i leprekona sa ostrva i germanskih trolova, dvorfova, nibelunga i valkira što nadiru s kontinenta. Potom ćemo se vratiti na sever Francuske kako bismo svedočili poslednjim danima barona Rihthofena. Međutim, kako god se u savremeno doba nazivale sve te dične zemlјe, jedno im je zajedničko – mitovi i mitska bića koja tumaraju po njima još uvek su ona koja su za sobom ostavili Kelti.

IX  Festival stripa “Stripolis” održaće se od 20. do 22. septembra 2018. godine u Zrenjaninu.

Gosti festivala:
Aleksandar  Zolotić  illustrator, strip crtač –  Beograd
Kosta Rakićević – grafički dizajner i kreativni producent filma  “Eho” - Beograd
Biserka Petrović – slikar, rad na fimu “Vinsent s ljubavlju” - Beograd
Darko Perović –  strip crtač – Beograd 
Aleksandar Saša - Zograf  – strip crtač  - Pančevo

Jedinstveni programi se ove godine održavaju u Kulturnom centar Zrenjaniina

          PROGRAM FESTIVALA

          Četvrtаk, 20.09.2018.
19:00h.
• Ceremonijа svečаnog otvаrаnjа mаnifestаcije
• Otvаrаnje izložbe  “10 godina časopisa STRIPOLIS”
• Crtаči crtаju pred publikom i zа publiku (svaki posetilac festivala dobiće na poklon željeni crtež omiljenog strip junaka)
• Deo festivala imaće HUMANI karakter. Radovi poznatih autora po pristupačnim cenama posetioci će moći da kupe, a sav novac namenjen je "HC DUGA
• DIGINET - štamparija
Digitalna štampa na tekstilu koju besplatno za posetioce izvodi štamparija ”Diginet” iz Zrenjanina,
 (posetioci festivala mogu doneti svelte majice, torbe ili druge tekstilne predmete na kojima će im biti odštampano ono što budu želeli)...
Digitalna UV štampa - na gedžetima tipa - olovka, otvarači, ogledalca, drvene kocke i privesici - posetioci mogu poslati fajlove ranije da bi ih pripremili i pred Vama štampali taj dan...
19.30h
Cosplay festivala
20:00h 
Promocijа izdаvаčkih kućа:
Forma “B” - www.facebook.com/pg/Brendon-Darkness-serbia-396321257228058/about/?ref=page_internal
System comics - www.systemcomics.com/
Besnа Kobilа -    besnakobila.co.rs/
Komiko - www.komiko.rs/
Modesy stripovi - www.modestystripovi.com
Dibidus comics and books www.dibidus.com/
S.K.C. Novi Sad - www.skcns.org/
Prodaja polovnih strip izdanja i srodnih sitnica (figura, igračaka, sličica, kartica itd.)
Peđa Figure -  umetničko zanatska radionica Predrag i Nenad, ručna izrada kolekcionarskih istorijskih figura, i prodaja novih i polovnih filmskih i stripskih igračaka, akcionih i kolkekcionarskih figura
ComputerLand  “Zemlja digitalnih čuda” je vodeći distributer, multimedijalnih uređaja i igračkih sadržaja u regionu. Pored distribucije proizvoda svetski poznatih kompanija Logitech, Disney, Wacom, Dji… kao  igračkih naslova renomiranih svetskih proizvođača Activision Blizzard, Square-Enix, Codemasters... ComputerLand je kompanija orijetisana na konstantnu edukaciju svojih partnera predstavljajući najnovije tehnologije, proizvode i rešenja putem edukativnih treninga, seminara i prezentacija… Pored navedenog na našem festivalu predstaviće se originalnim figurama, igrama, gejming garderobom  i mnogim drugim iznenađenjima.
www.computerland.rs
          Hol Kulturnog centrа Zrenjanina

          Petаk, 21.09.2018.
12.00h.
- Razgovor sa gošćom Biserkom Petrović o njenom radu na filmu “Vinsent s ljubavlju”
12.30h.
- Projekcija filma “Vinsent s ljubavlju”
(Trejler: www.youtube.com/watch?v=CGzKnyhYDQI)
16:00h.
Otvorena radionica koju vode gosti Aleksandar Zolotić i Kosta Rakićević. Demonstracija o tome kako je nastao animirani film “Eho!” i razgovor  sa gostima uz projekciju njihovog animiranog filma.
(Trejler: vimeo.com/280326200)
Mala sаlа Kulturnog centrа Zrenjanina
19.00 h.
Projekcija filma „Poslednja avantura Kaktus Bate“
(Trjeler: www.youtube.com/watch?v=2KvKza6PGKE)
20.00 h.
Posle projekcije održaće se razgovor o filmu sa  sa Aleksandrom Zografom
          Velika Sala Kulturnog Centra Zrenjanina

          Subotа, 22.09.2018.
19:30h 
- Rаzgovor sа gostom festivala Darkom Perovićem. Posle razgovora Darko će crtati za publiku.
- Promocija desetog jubilarnog broja časopisa “STRIPOLIS” i  proslava njegovog rođendana
          Hol Kulturnog centra Zrenjanina

Lokacija: Peterokotni stolp, Ljubljanski grad
Datum: 20. 09. - 03. 12. 2018
Ura: 9:00 - 21:00
Cena: Vstop prost

    Spoštovani,
    vljudno vabljeni na odprtje razstave stripa Tomaža Lavriča, z naslovom Tolpa mladega Ješue, ki bo v sredo, 19.9. ob 19. uri v Peterokotnem stolpu na Ljubljanskem gradu. Razstavo bo odprl Aleksander Buh iz Strip.art.nice BUCH. Tomaž Lavrič je študiral slikarstvo na ljubljanski Likovni akademiji. Ukvarja se z ilustracijo, politično karikaturo in stripom. Od leta 1987 je ilustrator v reviji Mladina. Doslej je izšlo več kot štirideset njegovih stripovskih izdaj doma in po svetu. Njegovo najbolj znano delo je satirična stripovska pasica Diareja, ki izhaja v Mladini že tri desetletja. Njegovi so tudi stripi Rdeči alarm, Bosanske basni, Ratman, Slepo sonce, Sokol in golobica. Za tuje založbe je ustvaril stripe Dekalog, Evropa, Lomm in Appoline. Strip Tolpa mladega Ješue je izhajal v nadaljevanjih v Mladini, zdaj pa ga v barvah Gorazda Vahna in v treh delih izdaja založba BUCH. Zanj je lani prejel nagrado Prešernovega sklada.

Palestina, leto 64. Zgodovinar Zaharija, goreč pripadnik obskurne, preganjane judovske verske sekte, zbira pričevanja o življenju božjega izvoljenca iz Galileje. Ob pomoči vina in srebrnikov mu uspe pregovoriti starca Aarona, zadnjo živo pričo dogodkov, da mu razkrije resnično zgodbo o čudodelcu Ješui. A ta ni takšna, kot bi si je želel. Sveto pismo Nove zaveze je le skupek besedil, ki so jih po ustnem izročilu zapisali različni pisci mnogo let po dogodkih, ki jih opisuje, nato pa so jih še stoletja dodajali, odvzemali in prirejali vse do različice latinske Vulgate v začetku 5. stoletja in njene dokončne potrditve na tridentinskem koncilu leta 1546. A kaj se je zgodilo v resnici?

Agilna „Čarobna knjiga“ je, nastavljajući objavljivanje strip serijala „Džeremaja“ scenariste i crtača Hermana Ipena (1938) - u tvrdom povezu, punom koloru i vrhunskoj štampi - znatiželjnim stripoljubcima ponudila već četvrti tom. Epizode 10 „Bumerang“, 11 „Delta“ i 12 „Julije i Romea“ objavljene su 1984, 1985. i 1986. godine, najpre u brojnim strip magazinima (među njima je bio i „Strip art“ urednika Ervina Rustemagića iz SFR Jugoslavije) a potom (godinu ili dve posle premijere) i u obliku albuma što je u to vreme bio uobičajeni manir (koji je podrazumevao da nisu svi stripovi iz časopisa dobijali svoju albumsku verziju). Ipak, vreme velikih strip magazina bilo je na zalasku najviše zbog pada prodaje koji su, pored drugih uzroka, izazvali i sami izdavači svojim ne previše razumnim postupcima od kojih je najvažniji da je vreme između objavljivanja stripa u nastavcima i albuma stalno skraćivano sve dok se stripovi nisu odmah pojavljivali kao albumi što je obesmišljavalo kupovinu magazina.

„Džeremaja“ je u epizodama iz ovog toma potpuno formiran serijal (započet 1979. godine) koji Herman suvereno vodi. Početna postavka priče – avanture dvojice momaka u svetu koji opstaje na zgarištu bivših SAD uništenih ratom između crne i bele rase – širi se kako na polju ličnog odrastanja i razvoja glavnih junaka tako i na nivou sve dubljeg upoznavanja sa različitim licima najnovijeg Novog sveta. Tako ljubavna veza lepe Lene i Džeremaje neće biti krunisana venčanjem jer Džer ne želi da ostavi na cedilu svog druga Kurdija koji, kao i uvek, zapada u ozbiljan sukob sa osionim silnicima i biva uhvaćen u unakrsnoj vatri klasične sačekuše; Lena nema razumevanja za staro prijateljstvo i ostavlja nesuđenog mladoženju Džeremaju. Drugari nastavlju da lutaju starim drumovima, vođeni večnom glađu i besparicom. Iako se serijal tako vraća svojim počecima, avanture su sve složenije i ozbiljnije. Tako se u „Bumerangu“ priča plete oko lokalnih izbora i mutnih rabota kojima moćni političar namerava da eliminiše protivnika. Čini se da, iako je stari svet zbrisan, modeli vladanja, laganja birača i beskrupulozne borbe za vlast ostaju isti i čvrsto vezuju ulickane političare i sirove kriminalce. Otimačine i prevare i nadalje su najlakši način da se zaradi za život a taj cilj se ostvaruje svim sredstvima. Možda je osnovna razlika od tekuće nam savremenosti postojanje prostora za „ličnu inicijativu“ - tako u epizodi „Delta“ grupa avanturista odlazi u napuštenu - dakle ničiju - rafineriju da bi tražila eventualne rezerve nafte koja je u postapokalipričnom svetu i dalje „crno zlato“; naravno, i drugi avanturisti imaju iste ideje pa je sukob neminovan (ili je to, ipak, samo slobodna tržišna utakmica?).

U svetu haosa i bede ideja o utopiji ponovo je privlačna jer se čini da ju je zaista moguće ostvariti. To misli i grupa tehnokrata koja je izgradila zatvoreni „grad iz snova“. No, iza blistavih fasada nije sve sjajno jer gradu trebaju mnoge ruke za obavljanje svakodnevnih trivijalnih, prljavih poslova pa se za njih angažuju nevoljnici iz okolnih logora (kojima se nameće čvrsta, striktna disciplina i bezuslovna pokornost). A dolazak nevoljama nateranih ljudi neminovno će u malom raju izazvati probleme, posebno ako su među njima Džer i Kurdi. Doda li se ovome malo večne švaleracije i buntovna ljubav dvoje mladih koji odbijaju da se kupaju - eto recepta za brzu propast utopije koju pobeđuju nepokorni elementi.

Herman spretno kombinuje ozbiljne elemente dešavanja sa pošalicama i vragolijama gradeći priče koje su stripovski lake, brze i šarmantne ali se, istovremeno, bave itekako važnim društvenim pitanjima. Ne zapostavljaju se ni duhovni život junaka (ma kako siromašan i rudimantaran bio) kao ni odnosi između aktera priče, od običnih ljudi preko većih ili manjih kriminalaca do „krupnih riba“ (vođa bandi i zajednica). Uz valjani zaplet i razrešenje epizode su raskošno nacrtane i dinamički sjajno montirane a poneke table kako enterijera tako i eksterijera svakako će izmamiti uzdahe oduševljenja. Jednako su upečatljivi prizori ruševina i napuštenih fabričkih postrojenja odnosno malih skrpljenih naseobina kao i oni velelepnih gradova od stakla, čelika, hroma i mermera. Veliki doprinos potpunom utisku dao je i izuzetno sugestivni kolor kojim je Frejmond obogatio crtež.

„Džeremaja“ je i posle bezmalo četiri decenije od pojavljivanja nesporno reprezentativan serijal koji je ustrajno pomerao kvalitativne granice naučnofantastičnog stripa insistirajući na serioznosti koja umetničkom delu obezbeđuje trajnu atraktivnost i valjanost.

studentski kulturni centar beograd / srećna galerija • 16. MEĐUNARODNI SALON STRIPA • 27-30. 09. 2018.

(Izložbe i prateći program Festivala: 27.09 -12.10. 2018.)

PRESS KONFERENCIJA SALONA STRIPA 2018:SREDA, 26. 09. 2018. (13:00), Happy Centar SKC

SVEČANO OTVARANJE SALONA • ČETVRTAK, 27. 09. 2018. Velika sala SKC
19:00: OTVARANJE IZLOŽBI SALONA                
20:00: DODELA NAGRADA
19:00 - 21:00: OTVORENO KOSPLEJ TAKMIČENJE ZA NAJBOLJI KOSTIM, NAJORIGINALNIJI IZBOR LIKA I NAJBOLJE DOČARAN LIK IZ SVETA STRIPA  / NAGRADE GRAFIČKE RADIONICE EDGE ART, DOMAĆIH STRIP IZDAVAČA I ORGANIZATORA FESTIVALA

GOSTI SALONA: TONI FEJZULA (ES), MIKICA IVANOVIć (RS), VELJKO KRULČIĆ (HR)

PROGRAM FILMA I ANIMACIJE:
• ANDRIJANA RUŽIĆ: MICHAEL DUDOK DE WIT (NL) - ANIMIRANI FILMOVI,  predavanje / projekcija filmova
• ALEKSANDRAR ZOGRAF, ĐORĐE MARKOVIĆ (RS): “POSLEDNJA AVANTURA KAKTUS BATE“,
dokumentarno-animirani film o Veljku Kockaru

SPECIJALNE NAGRADE I PRIZNANJA:
SPECIJALNO PRIZNANJE SALONA 2018. ZA DOPRINOS SRPSKOM STRIPU:
Dobitnik: Aleksa GAJIĆ (1974), Beograd, Srbija
(Komisija za dodelu priznanja za doprinos srpskom stripu: Slobodan Ivkov, predsednik;
Milosav Pješčić, član komisije; Aleksandar Uzelac, član komisije)

SREĆKO JOVANOVIĆ- NAGRADA IZDAVAČKE KUĆE „DEČJE NOVINE DOSITEJ“ I OPŠTINE GORNJI MILANOVAC:
Dobitnik (POSTHUMNO): Desimir Žižović BUIN (1920 –1996),Gornji Milanovac

PRIZNANJE ZA NAJBOLJEG IZDAVAČA DOMAĆEG STRIPA 2017/2018:
Dobitnik: SYSTEM COMICS, Beograd

PRIZNANJE ZA NAJBOLJEG IZDAVAČA INOSTRANIH STRIP IZDANJA U SRBIJI 2017/2018:
Dobitnik: BESNA KOBILA, Beograd
(Komisija za dodelu priznanja domaćim izdavačima: Slobodan Ivkov, predsednik;
Vasa Pavković, član komisije; Pavle Zelić, član komisije)

OBELEŽAVANJA JUBILEJA SRPSKOG STRIPA:
     • 140 GODINA ČASOPISA STARMALI  I GOLUB
     • 120 GODINA SRPSKOG PIGMALIONA
     • 80 GODINA BIG BENGA STRIPSKIH ČASOPISA I PRVOG SUDSKOG SPORA
     • 75 GODINA ČASOPISA MALI ZABAVNIK
     • 60 GODINA STRIPA NIKAD ROBOM I 55 GODINA EDICIJE NIKAD ROBOM
     • 50 GODINA ZLATNE SERIJE  I LUNOV MAGNUS STRIPA
     • 45 GODINA PRVOG SRPSKOG FILMA PO STRIPU
     • 20 GODINA INTERNET ČASOPISA STRIP VESTI
     • 20 GODINA BALKANSKE SMOTRE MLADIH STRIP AUTORA  U LESKOVCU
     • 10 GODINA ČASOPISA STRIPOLIS

KONKURS 16. MEĐUNARODNOG SALONA STRIPA:
Žiri u sastavu: Maja VESELINOVIĆ, strip autor i ilustrator; Željko PAHEK, strip autor i ilustrator; Boban Savić GETO, strip autor i ilustrator; Igor Kordej, strip autor i Aleksandar ZOGRAF, strip autor, dodliće 27. septembra 2018. godine, na svečanoj ceremoniji otvaranja Salona, sledeće nagrade: GRAND PRIX,  NAGRADU ZA NAJBOLJE OSTVARENJE U DOMENU KLASIČNOG STRIP JEZIKA, NAGRADU ZA NAJBOLJE OSTVARENJE U DOMENU ALTERNATIVNOG STRIP JEZIKA, NAGRADU ZA NAJBOLJI SCENARIO, NAGRADU ZA NAJBOLJI CRTEŽ, SPECIJALNU NAGRADU ŽIRIJA ZA INOVACIJU U STRIP UMETNOSTI, kao i NAGRADE ŽIRIJA U KATEGORIJI TAKMIČARA DO 15 GODINA: MLADI LAV, SPECIJALNU NAGRADU ŽIRIJA ZA NAJBOLJU IDEJU, SPECIJALNU NAGRADU ŽIRIJA ZA ZREO I MAŠTOVIT IZRAZ i SPECIJALNU NAGRADA ŽIRIJA ZA NAJMLAĐEG AUTORA.

     REČ UREDNIKA:
     Međunarodni salon stripa je festival devete umetnosti kojeg, od svog osnivanja 2003. godine, organizuje i vodi Srećna galerija Studentskog kulturnog centra Beograd kao svoj redovni redakcijski program. Ovaj festival je manifestacija neprofitnog karaktera i predstavlja najmasovniji i najsveobuhvatniji strip projekat u Srbiji, i jednu od najznačajnijih smotri devete umetnosti u regionu.
     Nakon niza pokušaja da strip, kao jedna od najplodonosnijih umetničkih disciplina u srpskoj kulturi, zaživi na oficijelnoj likovnoj i umetničkoj sceni, Studentski kulturni centar je, kao jedan od prvih aktera u toj inicijativi, uspeo da u svoj redovni godišnji program uvede sve pojavne oblike izražavanja devete umetnosti kao jednu od svojih strategijskih programskih ideja.
     Ako je SKC od svog osnivanja pa u svakoj deceniji prošlog veka bio, u svetskim okvirima, relevantno mesto savremene umetnosti, posebno alternativnih oblika umetničkog izražavanja, konceptuale i rokenrola, sigurno je i u protekloj jednoj i po deceniji novoga veka na autentičan način, i opet na svetskom nivou, obeležio domaću umetničku scenu programom devete umetnosti.
     U najboljoj tradiciji svojih blistavih istorijskih iskustava i u precizno predviđenom programskom prostoru se već 16 godina, sa izuzetnim uspesima, odvija SKC-ov Salon stripa – veliki međunarodni festival, koncepcijski zasnovan na takmičenju po međunarodnom konkursu autora svih uzrasta iz svih zemalja sveta; gostovanju najrelevantnijih svetskih strip autora; revalorizaciji domaćeg strip stvaralaštva od njegovog početka do danas; afirmaciji domaćeg strip izdavaštva; afirmaciji mladih autora; popularizaciji stripa i srodnih izraza poput animiranog filma i ilustracije.
     Potencirajući artistički karakter stripa i koncepciju predstavljanja stripova kao ostvarenja likovne umetnosti u galerijskim prostorima, jedinstvenost ovog festivala se ogleda i u tome što kroz izložbe i nagrade za inovativnost u stripu, publici prezentuje i radove posebne likovne  poetike i  na taj način razbija stereotipe o ovom umetničkom mediju.
     U proteklih šesnaest godina na Međunarodnom salonu stripa takmičilo se preko 2000 strip autora iz 58 zemalja sveta. Od njih oko 800 u kategoriji takmičara do 15 godina starosti, a u revijalnom delu programa gostovali su kako najeminentniji svetski autori tako i pioniri srpskog stripa kao laureati Specijalnog priznanja Salona za životno delo i doprinos srpskom stripu.
     U naporima da se postigne potreban nivo kvaliteta programa, pripremanje svakog pojedinačnog festivalskog izdanja iziskivalo je ogroman rad i velika ulaganja.
     Da bi se Salon održao kao manifestacija međunarodnog renomea uprava SKC-a  na čelu sa direktorom Slavoljubom Veselinovićem, u ovaj festival je počela da ulagaže značajna infrastrukturna i finansijska sredstva, uspevši ne samo da održi već i da unapredi festival, a sve u želji da na međunarodnom nivou, na jednom mestu sabere neosporne kvalitete stripa, i kroz ovakav događaj, devetu umetnost udostoji elitističkog nivoa i zvanja, što ona sama po sebi to i zaslužuje.
     Program ovogodišnjeg, 16. po redu, Međunarodnog salona stripa će proteći u znaku obeležavanja 50 godina od pokretanja popularnih strip edicija novosadskog Dnevnika - Zlatna serija i Lunov Magnus Strip, za koje možemo reći da su obeležile jugoslovensku i srpsku pop-kulturu od kraja šezdesetih do prve polovine devedesetih godina prošlog veka. S tim u vezi je, na Salonu, i profilisano gostovanje proslavljenog srpskog strip autora Miodraga Mikice Ivanovića,  koji je za LMS i ZS ilustrovao oko 120 naslovnica (Veliki Blek, Zagor, Mister No, Kapetan Miki, Kit Teler). Radio u Dnevnikovom timu na licencnim izdanjima Velikog Bleka. Nactrao oko 40 epizoda Nindže za Dečje Novine iz Gornjrg Milanovca. Nacrtao  nekoliko epizoda YU Tarzana itd.
     Tokom festivala, Mikica Ivanović će u više navrata potpisivati sveske i crtati junake LMS-a i ZS posetiocima programa Salona stripa 2018.
     Predstavljanje plejade najznačajnijih Bonellijevih junaka, na Salonu nastavlja se predavanjem Zorana Đukanovića Ken Parker – strip koji je promenio prirodu vesterna i Bonelli stripove i, zajedno sa Dušanom Mladenovićem,  panel diskusijom o jubileju 70 godina legendarnog Teksa Vilera koji je, primera radi, u doba procvata "špageti" vesterna, bio štampan u tiražima od blizu milion primeraka.
     Uzimajući u obzir još jedan jubilej srpskog stripa - 60 godina stripa Nikad robom i 55 godina istoimene edicije, uredništvo Salona stripa je priredilo retrospektivnu izložbu, do sada neizlaganih i neviđenih strip radova Desimira Žižovića Buina (1920-1996), kome će ove godine izdavačka kuća Dečje Novine Dositej i opština Gornji Milanovac, na Salonu stripa u SKC-u, posthumno dodeliti  nagradu Srećko Jovanović.
     Gostovanje Tonija Fejzule, španskog strip autora i profesora (rođenog u Beogradu), koji već nekoliko godina radi za čuvenu izdavačku kuću Dark Hors, i program animiranih filmova oskarovca Mihaela Dudok de Vita u redakciji Andrijane Ružić su ekskluzivitet programa ovogodišnjeg Salona.
     Osim svoje retrospektivne izložbe i predavanja, Toni Fejzula će se beogradskoj publici predstaviti i svojim novim albumom Dead Inside koji je, ovom prilikom, za našu čitalačku publiku, prevela i objavila beogradska izdavačka kuća System Comics.
     Posebno izdvajamo i film posvećen sudbini strip autora Veljka Kockara, velike nade predratnog srpskog stripa, Poslednja avantura Kaktus Bate, u režiji Đorđa Markovića, a po ideji Aleksandra Zografa, kao remek-delo domaće dokumentarno-animirane filmske produkcije.
     Međunarodni salon stripa SKC Beograd se svake godine, tradicionalno, održava u periodu od četvrtka do nedelje, tokom poslednje sedmice septembra. Zvanični program 16. salona stripa biće realizovan od 27. do 30. septembra 2018. godine u svim prostorima SKC-a. Izložbe i prateći programi festivala trajaće do 12. oktobra 2018. godine. Svi programi su besplatni i profilisani za posetioce svih uzrasta.
     Dobrodošli u SKC, na naš najveći festival devete umetnosti!

     Miki Pješčić, urednik Salona stripa

P R O G R A M  S A L O N A :
Četvrtak, 27.09. 2018.

15:00 – 22:00, Happy Centar SKC: BERZA STRIPA
19:00, OTVARANJE IZLOŽBI SALONA 2018
     • Srećna Galerija: KONKURS 2018 – IZLOŽBA NAGRAĐENIH RADOVA
     • Mala sala: KONKURS 2018 – IZLOŽBA NAJUSPELIJIH RADOVA
     • Galerija SKC: Toni FEJZULA (Španija), retrospektivna izložba gosta Salona
     • Velika sala: IZ ISTORIJE SRPSKOG STRIPA – Desimir Žižović BUIN (1920 –1996),retrospektivna izložba
     • Novi prostor: Mikica IVANOVIĆ (Srbija), retrospektivna izložba gosta Salona. Autor postavke: Ilija Mirović
     • Galerija Circus: Aleksa GAJIĆ – dobitnik Priznanja za doprinos srpskom stripu, dokumentarna izložba
19:30, PRATEĆI PROGRAM/ KOSPLEJ SALONA 2018
20:00, Velika sala: CEREMONIJA SVEČANOG OTVARANJA SALONA I DODELA NAGRAD

     Petak, 28.09. 2018.
11:00 – 22:00, Happy Centar SKC: BERZA STRIPA
17:00, Velika Sala: Zoran ĐUKANOVIĆ: “KEN PARKER – strip koji je promenio prirodu vesterna i Bonelli stripove", predavanje
18:00, Velika Sala, Toni FEJZULA (Španija): "DEAD INSIDE", promocija albuma gosta Salona, System Comics, Beograd, 2018.
19:00, Galerija SKC, Toni FEJZULA (Španija): "DEAD INSIDE", potpisivanje albuma
19:00, Velika sala, Veljko KRULČIĆ (Hrvatska): "ZDRAVKO ZUPAN: MAUROVIĆ-LOBAČEV-JULES-SULIĆ", promocija knjige tekstova Zdravka Zupana, "Art 9", Zagreb, 2018.
20.00, Velika Sala, “POSLEDNJA AVANTURA KAKTUS BATE“, dokumentarno-animirani film o Veljku Kockaru

     Subota, 29.09. 2018.
11:00 – 22:00, Happy Centar SKC: BERZA STRIPA
13:00 – 15:00, Novi Prostor / Happy Centar SKC, Mikica IVANOVIĆ: potpisivanje svezaka i crtanje junaka LMS i ZS posetiocima Salona
16:00, Velika sala, Jovan GVERO: "NS STRIP VIKEND", promocija festivala
16:30, Velika sala, "STRIPOLIS" br.10, promocija strip magazina, Kulturni centar Zrenjanin, Srbija
17:30, Velika Sala, MODESTY STRIPOVI, promocija izdavača (Prezentacija novih i planiranih knjiga: Migelančo Prado, Đorđe Lobačev, Nikola Mitrović- Kokan)
18:30, Velika sala, Toni FEJZULA (Španija): "STORYTELLING - JERARHIJA I PRINCIP RAZLIKE", predavanje
19:30, Velika Sala, 50 GODINA EDICIJA „LUNOV MAGNUS STRIP“ I „ZLATNA SERIJA“. Govore: Mikica IVANOVIĆ, Slobodan IVKOV, Dušan MLADENOVIĆ, Ilija MIROVIĆ
20:30, Novi Prostor SKC, Mikica IVANOVIĆ: potpisivanje svezaka i crtanje junaka LMS i ZS posetiocima Salona

     Nedelja, 30.09. 2018.
11:00 – 22:00, Happy Centar SKC: BERZA STRIPA
16:00, Velika sala: PRIZNANJE SALONA ZA NAJBOLJEG IZDAVAČA DOMAĆEG STRIPA 2017/2018: SYSTEM COMICS, Beograd, promocija izdavača
17:00, Velika sala: Zoran ĐUKANOVIĆ, Dušan MLADENOVIĆ: "70 godina TeKSA Vilera“, predavanje
18:00, Velika sala,  Milan MILETIĆ: "KONJANICI", promocija knjige
19:00, Velika sala, PRIZNANJE SALONA ZA NAJBOLJEG IZDAVAČA INOSTRANIH STRIP IZDANJA U SRBIJI 2017/2018: BESNA KOBILA, Beograd, promocija izdavača
20:00, Velika sala, Andrijana RUŽIĆ (Italija): MICHAEL DUDOK DE WIT (NL) - ANIMIRANI FILMOVI,  predavanje / projekcija filmova (Monah i riba, 1994, 6' 22'' / Otac i kći, 2000, 8' 30'')

(Međunarodni salon stripa zadržava pravo izmene i dopune programa)
(RadnovremegalerijatokomtrajanjazvaničnogprogramaSalonaje 10:00 – 20:00)

Nemamo baš puno stripova u ovom broju, ali to je vjerojatno posljedica demotivirajuće odluke vašeg urednika da najavi skori kraj našeg skromnog časopisa.

Sve u svemu, kad se baci pogled na popis kompletiranih stripova i tome se doda stotine stranica blipova... Nešto se i napravilo.

Mislim da je Dan Ariely (ili je to bio Kahneman?) eksperimentalno "dokazao" da se ljudi više trude kad rade nešto što doživljavaju vrijednim, nego kad rade za novac. Naravno, domišljati eksperimenti ne mogu nadoknaditi trajni problem u humanističkim istraživanjima: kratkoročno promatranje. Trude li se ljudi oko onoga što ih samo intrinzički nagrađuje i pet godina nakon što su počeli s tom aktivnošću?

Ili ćemo radije vjerovati pjesniku:
Ovako dakle svršava svijet
Ne praskom, nego cviležom?

Adresa: www.mojstrip.com

ŽANR: Naučna fantastika/horor
ORIGINALNI NAZIV: Oblivion song
SCENARISTA: Robert Kirkman
CRTAČ: Lorenco de Feliči
ZEMLJA: SAD
GODINA IZDAVANJA: 2018.

Čini se da je stanje sve bolje na strip sceni, ma koliko mi kukali da nema ovoga ili onoga. Moj zaključak proizilazi iz činjenice da je sve više primera poput ovoga koji upravo držim, to jest, dela koja tek što se pojave na svetskoj sceni, dobiju i naše izdanje. I to je odlična vest za nas čitaoce. Mada, poznajući ljude koji se bave stripom, mogu vam reči da su ti urednici i veći fanovi od nas, a o njihovoj entuzijastičnosti ne treba trošiti reči, jer novca ovde nema, svi smo tu zato što volimo stripove i, u ovom konkretnom slučaju, fantastiku kao žanr, mada nisam gadljiv ni na nešto van žanra.

Kada je autor jedan od najpoznatijih stripadžija novijeg doba, onda u startu imate velika očekivanja. Ali kada je taj autor obeležen serijalom koji ima hiljade stranica i TV serijom po istom, koja nikako da završi uprkos padu gledanosti (možda pomalo pod uticajem virusa koji stvara žive mrtvace uvek gladne ljudskog mesa), onda se sa još većom radoznalošću iščekuje iskorak u drugi žanrovski okvir. Ukratko, teško je pretpostaviti kakvog je kvaliteta novi serijal, jer za razliku od prethodna dva autorova poznata serijala ima primese naučne fantastike i moraćemo prosto da proverimo kako se snalazi izvan okrilja svog horor žanra.
Robert Kirkman – autor je čuvenog serijala „Okružen mrtvima”, kao i serijala „Izgnanik”, a čak i ako niste stripofil znate za njih zbog TV serija koje su veoma popularne, mada ekranizacije nikad ne mogu dočarati sve. Radio je, takođe, na „Mutantima”, „Kapetanu Americi”, „Spajdermenu”, „Fantastičnoj četvorci”, „Gospodarima svemira”, „Utvari”, „Spavnu” i mnogim drugim.

Lorenco de Feliči – crtač je zaslužan za stvaranje „Gasolin”, nekih epizoda „Čudesnog Spajdermena” kao i već spomenutog serijala „Okružen mrtvima”, uz neke, nama manje poznate. Kao kolorista radio na serijalu „Siročad”, a naslovnice za „Dilana Doga”, „Lukasa” i „Karavana”.

Priča počinje u svetu gde vam život ovisi od brzine i spretnosti. A našem junaku Nejtenu Kolu nije cilj samo da spasava glavu od džinovskih i neopisivih čudovišta. On spasava ljude, vraća ih kući. Naknadno doznajemo da se u nekadašnjoj prestonici Amerike, Filadelfiji, pre deset godina odigralo nešto neobjašnjivo. Otvorio se prolaz ka novoj dimenziji i odneo dvadeset hiljada stanovnika u Zaborav, kako su nazvali novi svet. Ali nakon deset godina stvari se vraćaju svojim tokovima i niko sem Nejtena ne misli više na ljude u Zaboravu. A i on to čini iz čisto sebičnih razloga – jer mu je brat tamo negde, što dovodi do sukoba sa devojkom i sa vladom. Naizgled jednostavna priča, ali da li je Nejtenu brat baš toliki motiv? Ko je i zašto otvorio portal ka Zemlji? Da li ljudima u Zaboravu treba spasavanje? Sve to ćete saznati ako pročitate strip… Možda.

Pomalo jednostavan scenario, barem na početku, moraću da sačekam drugi tom serijala da bih vam dublje analizirao taj deo. Ipak mogu reći jednu sjajnu stvar koja krasi ovaj serijal, Kirkman obilno koristi naučeno u „Okružen mrtvima“, pa tako ne dobijamo superheroje, čak ni heroje, samo obične ljude koji su se našli u takvoj situaciji i reakcije su im ljudske baš kao i motivi. Crtež sjajno prati radnju, svaka emocija na licima je jasna i raspoznatljiva, da ne govorim da je crtač ispratio i ono ’obični ljudi’ pa su takve i seksi scene takve da bismo ih mogli doživeti vi ili ja. Ova mešavina naučne fantastike i horora će vas zadovoljiti, mene jeste, osim u trenutku kada sam shvatio da ću morati čekati drugi tom da se vratim u Zaborav, a verujem da ćete i vi osetiti zov pesme iz Zaborava.

Ove nedelje, Darkwood vam ponosno predstavlja dve Marvelove knjige, Osvetnici: Iskonski strah i Dedpul uteruje Iskonski strah!

Iskonsko zlo se vraća na Zemlju. I strah, mržnja i nepoverenje koji na planeti već vladaju omogućiće mu da ostvari svoje davnašnje težnje. Ovo nije bitka koju Osvetnici mogu da dobiju. Ovo nije okršaj iz koga će Kapetan Amerika, Ajron Men i Tor izaći čitavi. Ovo je nešto starije i dublje. Ovo je ISKONSKI STRAH.

Gvožđe puca. Vojske padaju.
Bogovi umiru.
A tu je i DEDPUL!
…koji možda nema mnogo veze sa osnovnom pričom Iskonskog straha, ali, koga briga, jer – DEDPUL!

Obe knjige su dostupne u Darkwoodovim knjžarama. OSVETNIKE po promotivnoj ceni od 1.490 dinara možete kupiti direktno OVDE, DEDPULA po promotivnoj ceni od 790 dinara OVDE, a KOMPLET (Osvetnici plus bilo koja od dve naslovnice Dedpula) po neverovatnoj ceni od 2.100 dinara OVDE.

Ako je nekome palo na pamet, nakon prošle kolumne, da sam sklon da preporučim neku vrstu cenzure, kreativnih ograničenja, ili uvođenje nekih stvaralačkih kodeksa… Odmah da kažem da ja nisam neki Frederik Vertam. Čak šta više, grozim se bilo kakvih ograničenja, cenzurisanja… Vaspitavan se da se borim za slobodu, kreativnu posebno. Kako će neka dela uticati na pojedince zavisi od puno stvari, od genetskog koda, kućnog vaspitanja i uticaja sredine. Temelj ličnosti se formira pre nego li to uradi kakav medij ili oblik izražavanja. To dolazi kasnije i to je onda fino podešavanje. A i najrizičnije godine su kada se najviše želi zabranjeno voće, što će reći da je zabrana samo dobar marketing. Nešto drugo sam ja hteo reći…

Poenta je bila da mislim da se trebamo više obraćati nama samima kada smo bili strip početnici, da trebamo pružiti ruku nekim novim klincima.

Kada sam kao siroti klinac ritualno odlazio u posete kod deda Selimira on mi je, isto tako ritualno, na odlasku davao smeđu desetodinarku. Nije bilo do novca, bilo je do kioska na putu do kuće, kod pešačkog prelaza na Bulevaru oslobođenja, gde sam ga ostavljao kupujući najnovija stripa izdanja. Uglavnom Zlatnu seriju i Lunov Magnus Strip. Prelistavao sam ih već usput, kroz Avgusta Cesarca preko Vase Pelagića do Petra Drapšina. Kod kuće bih seo, i od početka pažljivo čitao. Poslagao bih sveske redom, i opet čitao prethodne brojeve da bih ponovo došao do najnovijeg… Zatim sa iščekivanjem gledao najavljene naslovnice na zadnjim koricama. Pa tako u krug. Što sam bio stariji, samo se štivo malo menjalo, bili su to kasnije Eks-ovi, Stripoteke, Laseri, Yu Stripovi, Spunkovi… I dan danas, kada pomislim na Spunk broj 8, sa Hogartovim Tarzanom na naslovnici, do mene na neki metafizički način dopre miris tog izdanja. Srce zaigra na proživljene avanture i otkrivene svetove.

Danas mi ne pada na pamet da radim stripove za takve klince. I osetim se kao sebični samoživi skot.

I zato ono moje pisanje od prošlog puta, i zato moj današnji naslov u kom se pitam trebaju li strip autori da budu heroji…?

Mislim da treba da budu manje skotovi kao ja, više heroji koji su mi učinili odrastanje lepšim, uzbudljivijim i kreativnijim.

Eto, napisao sam. Vrlo je jednostavno.

U septembarskoj Stripoteci...

- Treći deo BELOG VITEZA! Betmen je naizgled nemoćan pred političkim igrama bivšeg Džokera, Džeka Napijera... ali ni Napijer ni Betmen nisu spremni za NeoDžokera!
- Finale nove epizode RATNIKA SA AKBARA! Bragon konačno stiže u grad T'ha... ali bez sećanja i pod komandom tuđe volje. I njegov ponovni susret sa princezom Marom će biti sve samo ne srećan...
- Plus, Nesavladivi protiv jakih reči!

Potražite novu Stripoteku na svim boljim kioscima, ili je naručite direktno OVDE.

U osamnaestom broju Caka – znam da je ovo tek petnaesti tekst, ali ono o čemu sam planirao pisati nikako da sjedne na svoje mjesto – vidi se da je redakcija odlučila počistiti koncepcijski kaos i uvesti stabilan, predvidljiv raspored. Uz cjelovit središnji strip (o kojem nekom drugom zgodom), većina stranica bila je posvećena zaokruživanju svemirske epizode Dana Coopera (o kojem nekom trećom zgodom) kako bi devetnaesti broj krenuo s otad stabilnom koncepcijom dva bojena stripa u nastavcima te crno-bijelim središnjim. Za anegdotu spomenimo da je na naslovnici osamnaestoga broja Maslin Granko plesao s Golupkom Lepršicom uz slogan "Veselite se životu uz Cak i Maslinka", a da Maslin(k)a ni u tom niti u bilo kojem idućem broju, kako sam već plakao, više nije bilo. Izmjestili su ga, pretpostavljam da završe Coopera, i onda ga u vrtlogu prekoncipiranja zaboravili. Otad se više, rekao bih kad bih bio patetičan, nisam veselio životu.

O devetnaestom Caku – znam da je ovo tek petnaesti tekst, ali ne činim ovo samo kako bih vas izludio – valja reći još dvoje. Kao prvo, pod prstima je naglo postao drukčiji, nestale su korice na masnom papiru i revija je omršavila za četiri stranice ostavši na tri porozna arka. Kao drugo, oba nova stripa u nastavcima, "Franval" i "Pantere", bila su iz pera istoga crtača, Édouarda Aidansa. Isti crtač na dva stripa u istoj reviji, valja reći, nije uobičajena praksa i obično je simptom pobolijevanja časopisa ili, u nešto boljem slučaju, krpanja rupe nastale lošim planiranjem ili kašnjenjem nekog od autora. Strip-revije koje same proizvode svoj sadržaj (za razliku od magazina u koje se tovari drugdje proizvedena roba – ovo nije usvojena podjela, malo se igram terminima) svoju pouzdanu istost u principu prikrivaju glumljenjem raznovrsnosti tako da ćete na stranicama revije rijetko istovremeno naći dva kaubojca, dva gusarska stripa, dvojicu pilota ili jednoga crtača na dva slična zadatka. Cak se, dakako, nikad time nije opterećivao te je već od prvoga broja vozio dva Hermannova stripa ("Bernard Prince" i "Comanche") usporedo, pa bi se duplu dozu Aidansa moglo blagonaklono podvesti pod uredničku politiku, kad bih za postojanje iste mogao naći makar još koji dokaz.

"Franval" je zapravo "Les Franval" ("Franvali") i specifičan je kao rijedak primjer stripa u kojem ne zvjezduje jedan usamljeni junak nego obitelj (uz Marca Franvala tu su supruga Cathy i sin Didi) svjetskih putnika i dokumentarista. Koncept, kako se vidi, odiše duhom ranih šezdesetih u kojima je strip nastao i kad je srednja klasa polako dosizala standard koji će im omogućiti kamere i putovanja. Uz solidne scenarije Yvesa Duvala (o kome nekom četvrtom zgodom) Franvali su doživjeli tucet albuma, a onda izgubili na aktualnosti i pošli ka groblju stripova. Sâm Aidans, uostalom, više je volio Toungu, svoga prapovijesnog junaka o kojem bih vam volio više reći, ali jedino što pamtim je kako se kroz epizode Aidans postupno oslobađao tradicionalne mreže kadrova i akcijske sekvence kombinirao kolažno, vjerojatno pod utjecajem onodobnih američkih stripova. Priča se ne sjećam, što me zapravo ne čudi jer sam prapovijesnim, kao i povijesnim, temama oduvijek slabo sklon. Nauštrb prošlosti volio sam budućnost, kao i sadašnjost, pa vjerojatno ne čudi što su mi najdraži Aidansov strip bile "Pantere".

Aidans je "Pantere" ("Les Panthères", još jedan "les", još jedna množina), strip o tri djevojke koje su u Pariz došle sanjajući uspjeh u željenim karijerama, crtao za časopis Tintin u vrijeme kad je njime urednikovao i dobar dio scenarija pisao Michel Greg (o kome petom i šestom i sedmom zgodom, bude li sve kako treba). Greg je "Pantere" pisao kroz "maksi poglavlja", tad inovativan način serijalizacije koja je umjesto dotadašnje dvije do četiri guste stranice po nastavku stripa čitatelju nudila zaokruženu pripovijest na sedam do osam stranica, s nešto manje sličica po stranici. "Maksi poglavlja" je Greg uveo kao način borbe protiv televizije i njeznih tustijih priča, a uz "Pantere" smo u Caku takav pristup vidjeli na prvim epizodama "Comanche", na "Brodolomcima Arroyoke" ili Auclairovom "Grizzlyju". Ne umijem reći jesam li "Pantere" zavolio baš zbog kompletnosti doživljaja ili zato što su me tri glavne junakinje podsjećale na majku i dvije od njezinih sestara, ali maločas sam pročitao šest epizoda koje čine prvi album te se nanovo oduševio besprijekornošću Gregova scenarističkoga umijeća. Jest, Pantere su suštinski romantične i odvijaju se u idealiziranom svijetu prepunom plemenitih ljudi, ali efikasnost pripovijedanja je neupitna: paf! svaka priča počinje usred akcije, ne gubeći vrijeme na uvode; paf! avantura je iza ugla, a ne u mitskim prostorima Divljega zapada ili Južnih mora; paf! karakteri su dani lapidarno, ali nezaboravno; paf! dijaloški je ovdje Greg na svome vrhuncu; paf! osam stranica daje nam više drame i emocija nego cijeli albumi nekog drugog stripa; paf! paf! paf! paf! paf!

Volim Pantere, ako niste primijetili. Greg, međutim, nije bio prezadovoljan Aidansom. Pantere je stvorio 1971.  želeći strip koji će uhvatiti i prikazati divlju nezavisnost toga vremena, a od Aidansa je dobio, kako jednom reče, "male buržujke". No, ja nemam takvih primjedbi. Aidans nije velik crtač, ali volim njegovu dinamiku i elegantan potez, nimalo mi ne smeta što štedi na pozadinama kad god može i što nesavršenosti redovito mete pod površinsku privlačnost. Kad sam bio mali, stripovi su se tako radili: da budu zgođušni i stignu na vrijeme, da se vidi da je majur majur, a fićo fićo. Nije bilo interneta uz pomoć kojeg suvremeni čitatelji od crtača zahtijevaju fotografsku preciznost nauštrb šarma. Šarma, valja reći, koji Aidansu nije nedostajao.

Pantere, Franvalove deset godina mlađe sestre, pripadaju posve drugom vremenu od starijega brata. Uredna obiteljska zajednica prepustila je mjesto mukicama samostalnog života, egzotika blagoj erotici. Greg, i sam buržuj u klinču sa samim sobom, romansirao je svakodnevicu, a Aidans nam je u "Panterama" dao, po mome sudu, svoj posljednji vrijedan strip. Već od kalkulantskog "Tonyja Starka" rabit će asistente za pozadine i tuš, a penzionerski mu golišavi stripovi neće nadmašiti slične Danyjeve. "Pantere" su doživjele svega tri albuma, od kojih je Cak objavio dva i nešto, od čega prvi u boji od devetnaestoga do dvadeset i četvrtoga broja. I znam da je ovo tek petnaesta kolumna, ali imam razlog zašto pišem o devetnaestom broju.

(Nastavlja se ...)

12. novosadski strip vikend održaće se u Fabrici u petak i subotu 14. i 15. septembra 2018. godine.

     14.09 // Petak
Od 16h Berza stripa
17h Škola stripa Novi Sad
18h Milivoj Kostić 3D strip
19h Izložba „Ona se budi“ strip autorki iz Evrope u saradnji s Francuskim institutom u Srbiji
21h Otvaranje izložbe Esada Ribića

     15.09 // Subota
Od 13h Berza stripa
15h Učešće zainteresovanih u školi stripa
15.30h Predstavljanje festivala „Nifest“, Zoran Nikolić, Niš
16h Predstavljanje Makedonskog stripa
16.30h Predstavljanje grafičkog romana Srboljuba Nikića
17h Predstavljanje časopisa Stripolis, Zrenjanin
17.30h Izložba i predstavljanje Dragana Lazarevića
18h Izdavači Besna Kobila, Čarobna knjiga, Makondo, Darkwood, Alan Ford, System comiks... nova izdanja, distribucija...
18.30 Crtanje uživo, Stevan Subić
19h Predstavljanje stripa i časopisa Parabelum i izdanja Veliki Blek
19.30h Izveštaj s konferencije Svet stripa iz Kragujevca
20h Otvaranje izložbe i razgovor s autorom, Atila Futaki
20.30h Otvaranje izložbe i razgovor s autorom, Stevan Subić
21h Otvaranje izložbe i predstavljanje autora, Leo Pilipović
21.30h Muzički program

Info: komikaze.hr/3-09-2018-novi-zin-u-komikaze-stripoteci-new-zine-in-komikaze-library/

3.09.2018. NOVI ZIN U KOMIKAZE STRIPOTECI / NEW ZINE IN KOMIKAZE LIBRARY!
risozin (…) / ena jurov
komikaze femicomix micro edition fmcx2 / print: riso paradiso

naruči/ order:
– na adresi elektronske pošte / by mail: komikaze5001@gmail.com
– na komikaze štandu / on the komikaze stand:
premjerno ovaj tjedan na indigo x caffeine hours festivalu / first time presentation this week on the indigo x cafeinne hours festival!
6.-7./9./2018. / 15-20h at zrc, ljubljana
s enom, ivanom, boškom, stripovima, posterima, majicama, beđevima i novim mini zinom!
/ with ena jurov, ivana a, boschka, comic books, posters, t-shirts, pin buttons & new mini zine!
/ komikaze program 2018 je podržan od grada zagreba i ministarstva kulture republike hrvatske.
/ komikaze programme 2018 is supported by the municipality of zagreb and the ministry of culture of the republic croatia

PREMIJERA VAN ITALIJANSKOG GOVORNOG PODRUČJA!

„Komesar Ričardi” je nov serijal kuće Serđo Boneli, a u Italiji je imao sjajan start. Strip je zasnovan na seriji romana o komesaru Ričardiju poznatog italijanskog pisca Mauricija de Đovanija (Maurizio de Giovanni), koji već dvanaest godina zaokupljaju italijanske i evropske čitaoce uzbudljivim zapletima i hipnotičnom atmosferom.

Čarobna knjiga je prvi izdavač van Italije koji je dobio prava za objavljivanje.

OVDE PORUČITE ODMAH

Komesar Ričardi, uvek ozbiljan detektiv teške naravi, glavni je junak priča koje se odvijaju u Napulju tridesetih godina prošlog veka. Ričardi poseduje dar koji je istovremeno i njegovo prokletstvo: on vidi mrtve i u njima njihove poslednje trenutke života, poslednju misao, poslednje osećanje.

On oseća njihov bol.

U čudesnom okruženju Napulja – tog prekrasnog, mračnog i večno razigranog lučkog grada, koji je dom mnogim narodima – događaju se zločini iz ljubavi, strasti i gladi. Komesar Ričardi i brigadir Majone hrabro kroče kroz senke i bol, tražeći krivce...

„Komesar Ričardi – Osećaj bola” biće na Letećem startu od 5. 9. do 8. 9. u striparnici „Čarobna knjiga” u Dečanskoj 5 u Beogradu, striparnici „Alan Ford” na Novom Beogradu, Klubu čitalaca Čarobne knjige „Bulevar Books” u Novom Sadu i na našem sajtu po ceni od 800 dinara. Posle Letećeg starta, cena u našim klubovima čitalaca i na sajtu biće 900 dinara, a u ostalim knjižarama 1.199 dinara.

U trajanju od tri dana, od 29 juna do 01 jula ove godine, završila se jubilarna dvadeseta Balkanska smotra mladih strip autora, standardno obarajući novi svetski rekord sa 2789 učesnika iz 61 zemlje sa svih kontinenata. Međutim, obaranje svetskog rekorda je tek usputna vest vezana za najstariju manifestaciju vezanu za strip na prostoru bivše Jugoslavije.

Na samom festivalu je bilo prisutno preko osamdesetoro gostiju, mahom strip autora, izdavača, i organizatora drugih festivala. Među gostima su bile prisutne domaće strip zvezde i predavači, kao Dražen Kovačević, Aleksa Gajić, Miroljub Milutinović Brada, Leonid Pilipović, Milan Drča, Dragan Stokić Rajački, Vladimir Vesović, Sabahudin Muranović Muran, Vladimir Krstić Laci, Vladimir Aleksić, Vlada Žervanov, kao i međunarodni strip-majstori i adherenti devetoj umetnosti Aleks Simons, Klemens Vaser Dem, Piter Bolen, Milorad Vicanović Maza, Filip Andronik, Daniel Atanasov, Igor Jovčevski, Koral Ilhan, Dan Ianos, i Midhat Kapetanović. Dvadeset godina kontinuiranog rada i rasta leskovačke Smotre, kao i bratimljenja po stripu grada Leskovca sa Sofijom 2014. godine i sa Herceg Novim u martu ove godine, doveli su do logičke progresije umrežavanja festivala stripa, te je prvog dana 20. Smotre potpisana Balkanska deklaracija o partnerstvu i saradnji među festivalima. Nemojte da vas ime zavara – Deklaracija i te kako prevazilazi balkanske okvire, pa čak i evropske, i najmasivniji je poduhvat ove vrste u stripu u njegovoj dugogodišnjoj istoriji. Dotičnu deklaraciju su, pored organizatora Smotre iz Leskovca, potpisali i organizatori Somborskog festivala stripa i fantastike, Međunarodnog festivala stripa i karikature u Prizrenu, Striporame iz Niša, festivala „Kreativni genijalci“ iz Kragujevca, Raške strip kolonije, kao i organizatori van Srbije – predstavnici Sofija Komiks Ekspoa iz Bugarske, Hercegnovskog strip festivala iz Crne Gore, Salona stripa iz Laktaša iz Bosne i Hercegovine, strip festivala iz Liježa iz Belgije, i strip festivala „Kids Comic Con“ iz Njujorka, iz SAD-a.

Umrežavanje nije bilo samo na (među)narodnom, već i na lokalnom, pa i regionalnom nivou. Predstavljene su strip-škole iz Valjeva, Raške, Kragujevca, Beograda, a vođene su i tribine o stanju stripa u regionu, te se govorilo o makedonskom, bugarskom, turskom, grčkom, ruskom, bosanskohercegovačkom, hrvatskom, crnogorskom i rumunskom stripu. U sklopu ovih tribina, Saša Paprić i Vibor Juhas (Hrvatska), Midhat Kapetanović (Bosna i Hercegovina), Nikola Temnik, Darko Bogdanov, Aleksandar Stevanov (Makedonija), Babisu Kurtis (Grčka), Vlad Forsea (Rumunija), Koral Ilhan (Turska), Petar Stanimirov (Bugarska) i Luka Cakić (Crna Gora) diskutovali su kako se strip trenutno drži u njihovim matičnim zemljama, koji projekti niču, koji su izazovi sa kojima moraju da se rvu, i naposletku šta se može očekivati ubuduće na terenu devete umetnosti širom Balkana. Na domaćem terenu, Filip Stanković iz Valjeva, Goran Trajković iz Raške, Vlada Žervanov iz Beograda, Srđan Stamenković iz Kragujevca, Danilo Bogdanović iz Sombora, Gani Sunduri iz Prizrena i Zlatibor Stanković iz Niša su predstavili sopstvene festivale, naglašavajući njihovu aktivnost, uspehe, i dalje planove. Predstavljeni su i novi projekti, poput stripa „Hajduk“ Sabahudina Muranovića i Borka Brajovića, kao i projekti sa „pedigreom“ poput „Beskonačnog itinerara kroz strip“ Vladimira Topolovačkog i, naravno, „Vekovnika“ i njegovog podserijala „Beskrvni“ organizatora Marka Stojanovića. Izlaganje je imalo i Udruženje stripskih umetnika Srbije, gde su Dragana Kuprešanin i Vladimir Krstić predstavili sva dostignuća koja je društvo ostvarilo u toku svog postojanja, sa najavama o budućim projektima. Drugog dana Smotre je bila i projekcija bugarskog dokumentarnog filma „Duga – priče u stripovima“, prvi put van Srbije.

Sledeći korak je uključivao međusobno povezivanje autorki sa prostora Balkana i Evrope. Diskutovalo se o ženama u stripu, a u Narodnom muzeju je održana izložba Savremenog francuskog ženskog stripa, koju je otvorila francuska strip autorka Klemens Vaser Dem. Njenim i rečima ostalih gostiju iz Francuske i Belgije, ovo je prva manifestacija ovakve vrste o ženama u francuskom stripu van Francuske. Predstavljen je, putem tribina, i specijalan broj časopisa „Strip Pressing“ posvećen ženskim strip autorima Balkana, kao i poseban, „ženski“ broj domaćeg strip serijala „Vekovnici“. Vođena je i zasebna tribina o ženama u francuskom stripu, gde je Dem govorila o problemima koje francuske autorke imaju danas, kvalitetu radova, kao i načinima na koje se probijaju u industriji.

Naredni korak ka umrežavanju je bio transkontinentalni, gostovanjem američkog strip scenariste, pisca i dramaturga Aleksa Simonsa. Simons je održao „master klas“ predavanje o pripovedanju i pisanju scenarija, nakon čega je naknadno pregledao portfolija strip crtača i scenarista i davao stručne savete. Učešćem pri Deklaraciji o partnerstvu i saradnji, Simons se javno obavezao na bliskiju saradnju sa Leskovcem, time šireći njen budući uticaj van Evrope.

Tokom festivala bila je otvorena i treća izložba „The Best of Balkanska Smotra,“ gde su izlagani radovi svih dosadašnjih dobitnika nagrada tokom dve decenije postojanja ovog festivala u Leskovcu. Ova izložba je bila u holu Doma kulture, gde je sva tri dana Smotre bila otvorena berza stripa. Posetioci su imali prilike da vide radove međunarodno priznatih umetnika, poput Mirka Čolaka, Siniše Banović, Stevana Subića, Mihajla Dimitrijevskog, Ivana Stojanovića Fikija, Jovana Ukropine, Jane Adamović, Miloša Slavkovića, Emira Durmiševića, Marka Nikolića, Daniela Atanasova, Tiberija Beke, Denisa Dupanovića, Ileane Surdukan, Filipa Andronika, Kristijana Darstara, i mnogih drugih, a koji su osvajali nagrade na prethodnim Smotrama od 1998. godine do danas.

A kad je reč o nagrađivanju, ni ove godine nisu izostale nagrade najboljim crtačima, ilustratorima, scenaristima, teoretičarima, i debitantima Balkana. Nagrade su bile uručene u Narodnom muzeju po otvaranju izložbe Savremenog francuskog ženskog stripa. Memorijalne plakete za doprinos srpskom stripu su uručene dan ranije, pred otvaranje glavne izložbe na prvom spratu Doma kulture, a dobitnici su bili Žika Bogdanović i Dragan Stokić Rajački.

Brzo prođe ova nedelja… i uvek pišem u strahu da neću reći sve što sam planirao… Dobaciću naknadno, sve šta propustim…;)

Dakle, da li su nam potrebni heroji/junaci?... Mislim da jesu, a Macanova sumnja, letaQ treći (pretplatite se obavezno), me je potakla da poželim to jasno da kažem, i obrazložim…

Mislim da su potrebni, možda i više nego pre. Nekada su stvari bile jednostavnije, jasnije. Odrastanje i formiranje ličnosti je bilo prirodnije. Danas, to je pakao.

Sve je manje čistih i jasnih uzora, sve je više slobode da se lupaju gluposti i tako čini zlo nesvesno i nekažnjeno. Socijalne mreže i internet sa svim mogućnostima, koliko su blago za pametne, još više su poligon za promovisanje gluposti za one druge. Kako, pored silnog šuma gluposti, nekome objasniti da živimo u vremenu u kom trenutno ima najmanje ratova u istoriji čovečanstva, da je prosečan životni vek duži nego ikada u istoriji zahvaljujući modernoj medicini, pa sve do toga da je zemlja okrugla. Svako nasilje postane viralno i multiplicirano tako da mislimo da je rat svugde oko nas, u našim sobama. Svaki stupidni antivakser će preneti/interpretirati neku informaciju koja mu odgovara (preskočiće stotine koje je objašnjavaju), ili neku poruku bez provere da li se to neki klinac samo "dobro" šalio. Dok pišu poruke po internetu, preko geostacionarnih satelita koji kruže oko zemlje, tvrde da je zemlja ravna. Ne veruju nauci i pored toga što isti ti sateliti automobile navode sa milimetarskom preciznoštu. Sumnjaju u naučne teorije, a po Ajnštajnovoj teoriji relativnosti, i naučnim merenjima, časovnici u navigacijama rade 38 mikrosekundi sporije, jer gore brže teče vreme i bez toga bi navigacije na dnevnoj osnovi grešile čak i do deset kilometara. A bez sumnje sedaju u kola i to koriste??? To je sve samo vrh brega punog gluposti koje pijemo preko interneta svakodnevno. Ko je skeptik i voljan da sve to proveri vrlo lako može doći do istine. Ali ogromna većina ljudi nije takva. Njima ipak treba dati jasne nedvosmislene poruke, informacije.

Obožavao sam seriju Dosije X, a danas sve češće mislim koliko je ta želja da se preispituju "istine" i činjenice, zaintrigira publika, možda i kreira skepticizam… koliko je štete nanela, sipajući sve to u glave ljudi koji nemaju kapaciteta da razluče fikciju od stvarnosti. Poštujem tu seriju i danas, i ne smatram da je zlo, da me pogrešno ne razumete, samo sabiram i dajem primer kako nešto utiče na nas. Na neke druge ljude.

Tako je i sa stripom. Barem ja smatram da i na strip autorima, i njihovim radovima, leži neka društvena odgovornost… Agh, "društvena odgovornost" zvuči previše politički korektno, ali ne pada mi trenutno na pamet bolji izraz. Pa neka ostane tako.

Koliko god je potrebno da sve preispitujemo, budemo skeptici, dajemo nove slike, da budemo originalni - veliki umetnici pre svega. Mislim da je isto toliko potrebno da to bude i pristupačno što većoj populaciji. Prirodno autori žele da rade remek dela dubokoumnih poruka, širokih ideja te da svoje poruke šalju na najekstremnije i najkreativnije načine… Važno je da se tako radi, i sam isto želim, da se ne lažemo. Samo se pitam čemu to primarno služi? Da nam istomišljenici priđu i kažu da se slažu s nama?! Nismo li zaboravili i one druge, koje gledamo s visine i koji to ne mogu da prate. Naši istomišljenici će to biti i bez naših poruka.

Zar ne bi trebali da pokušamo da se obratimo što većem broju ljudi, nisu li junaci dobro rešenje za to. Mogu se pametne, čak genijalne, priče ispričati i preko njih. Nije li naša želja da ono što stvaramo čini svet boljim. Nije li na nama da utičemo na to svojim delima.

Civilizacija ide krupnim koracima napred, tehnologija napreduje mnogo brže od civilizacije. Malo je onih koji to mogu da prate. Ljudima treba oslonac, nemojmo im ga izmicati. Dajmo im heroje i superheroje. Potrebni su im, danas više nego ikada ranije.

Sledi: Treba li autori da budu heroji…

Strip „Saga“ jedan od od najpopularnijih i najnagrađivanijih serijala današnjica - ovo današnjica treba bukvalno shvatiti jer je strip startovao marta 2012. godine i još uvek izlazi (za sada u 54. poglavlju na više od 1000 stranica!). „Saga“ je u SAD osvojila gotovo sve najprestižnije nagrade sa strip - „Ajzner“ i „Harvi“ za strip serijal 2013, 2014. i 2015. godine kao i nagrade za najbolji scenario, najbolji crtež, najbolje kolorisanje, najbolje naslovne strane; „Saga“ je, takođe, 2013. dobila i naučnofantastičnu žanrovsku nagradu „Hugo“ za najbolju priču. Ovakav i ovoliki uspeh mogao se i očekivati obzirom da je scenarista Brajan K. Von (1976), „čudo“ američke strip scene koje iza sebe, pre „Sage“, već ima uspešne serijale „Y poslednji čovek“, „Eks mašina“, „Ponos Bagdada“ a poznat je i kao scenarista tri sezone popularne TV serije „Izgubljeni“ („Lost“). „Saga“ je Vonov očito vrlo ambiciozni izlet u svetove izvan korporacijskog stripa što bi trebalo da znači veću kreativnu slobodu odnosno manju vezanost za imperative isplativih tema-sadržaja.

Koren zapleta ove „priče u slikama“ (koja pred domaće čitaoce stiže zahvaljujući agilnoj „Čarobnoj knjizi“) večan je i prepoznatljiv: uprkos zabranama momak i devojka se zaljubljuju, stupaju u brak i rađaju čedo ljubavi zamerivši se time bukvalno svima; porodica zato mora bekstvom da spasava sebe i bebu. Von „podiže ulog“  stare matrice smestivši je u svemir tako da su sukobljene čitave rase sa planeta Pristanište i Venac, koje „od kako je sveta i veka“ međusobno ratuju širom znanog im univerzuma besomučno uništavajući planete i domoroce. Dakle, u vojnika Marka, sa Venca (sa ovnovskim rogovima i ušima iz rase koja praktikuje magiju), zaljubljuje se njegova tamničarka, Alana sa Pristaništa (na leđima ima krila a njena rasa koristi tehnologiju). Njihova devojčica Hejzel rađa se na planeti Rascep - scenom rođenja započinje „Saga“ - i ima karakteristike oba roditelja (zametke krila i roščiće). Begunci sa bebom i njenom dadiljom, duhom devojčice Izabele (koja je poginula u eksploziji mine koja joj je otkinula noge) i Markovim roditeljima, beže u raketi-drvetu prema planeti Spokoj. Za njihovim tragom kreću tragači unajmljeni plaćenik Volja, koga prati Lažimačka (koja zna kad neko laže) a pridružiće im se i Gvendolina, Markova bivša verenica, i, iz drugog tabora, Princ Robot IV (čije ljudsko telo krasi glava u obliku monitora). Posle mnogo peripetija par stiže do svog cilja Spokoja i sreće pisca Osvalda Hajsta čija je knjiga „Noćni dim“ bila „inspiracija“ za rađanje zabranjene ljubavi (drugi knjigu tumače kao skrivenu subverziju). Pisac uopšte nema visoko mišljenje o „Noćnom dimu“ napisanom „samo zbog jedne stvari: brze isplate honorara“ ali cinično priznaje da nema nameru da posetioca ubeđuje kako nije genije, ponavljajući tako staru istinu da je literatura/umetnost i više i manje od namera autora i da ima sopstveni, nezavisni život.

Treći tom čine poglavlja (12-18) koja prate turbulentan odnos pisca, bračnog para i Markove majke (Hajst se zaljubljuje u nju a ni ona, iako sveža udovica, nije ravnodušna). U međuvremenu Volja biva smrtno ranjen pa Gvendolina kreće na Spokoj da od Marka izmoli magiju sa njegovo spasenje. Na Spokoj stiže i Princ Robot IV i stvari se žestoko komplikuju: pisac brani naslov novog rukopisa „Suprotno od rata“, biva ranjen a onda i ubijen; Robot IV takođe je pogođen ali on može, pošto je mašina, da se restartuje; ogorčena na Markovu neveru Gvendolina napada Alanu i Hejzel, Marko ih, naravno, brani... U čitavo zamešateljstvo ulazi i dvojac tabloidnih novinara Apšer i Dof koji pokušavaju, razgovarajući sa porodicom i kolegama, da otkriju da li je zvanična verzija događaja - po kojoj je Alana oteta - zaista tačna. Njihova rabota ne dopada se nekim moćnicima pa novinare posećuje tajanstvena Sorta sa velikim psom Slatkišem i ubeđuje ih – otrovom - da zaborave priču o Alani. Sorta će, potom, u bolnici posetiti Volju i predstaviti se kao njegova sestra Sofi. Ko je ona zaista saznaće se u sledećim epizodama. Konačno, ovaj tom se završava optimističkom slikom na kojoj je malena Hejzel - prohodala.

Von nastavlja da razvija i popunjava priču nizom „flešbekova“ u kojima se odigravaju prošli događaji. Žanrovski temelji serijala - naučnofantastična „spejs opera“ obogaćena  ikonografijom epske fantastike - „potvrđuju“ se egzotičnim planetama i bićima - u ovom tomu pojavljuju se pomahnitali kosturi (jedan od njih će Markovoj mami odgristi uvo). Ipak serijalom trenutno dominira romansa i porodične nesuglasice (i poneka oštrija akcija) uz dozirane tenzije i relaksirajući humor, sa ponekom trunkom sociološko-filozofskih izleta. Crtež je jednostavan ali doteran, dinamičan, kompjuterski obojen i vešto ukomponovan. „Saga“ je kvalitetan reprezent aktuelnog fenomena-žanra poznatog kao „young adult fiction“ izuzetno popularnog - u romanesknim i filmskim serijalima kakvi su „Hari Poter“ (započet kao tinejdžerska a okončan kao mladalačka priča), „Sumrak“, „Igre gladi“, „Lavirint“... Dela ovog usmerenja bave se dogodovštinama junaka koji su stariji od tinejdžera ali još nisu zakoračili u puno zrelost. Naravno, glavni konzumenti takvih sadržaja upravo su mladi u uzrastu koji imaju i junaci takvih dela.